O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

I - Fokuslangan element 
II -transfakator 
III -obyektiv 
IY-Fokal tekislik 
Kо‗pchilik kameralarga varnoobyektivlar, о‗zini fokus masofasini 
о‗zgartiruvchi obyektivlar bilan jihozlanadi va shuning bilan kо‗rish burchagini 
ma‘lum diapazonda о‗zgartira oladi. Fokus masofasi obyektivni variatori orqali 
о‗zgartiriladi, shu vaqtniing о‗zida avtomatik ikkinchi qismini xarakatlantiruvchi 
(kompensator) orqali obyektni fokusda ushlab turiladi.
 
Shuning natijasida tasvirni о‗lchamlari va fokus masofasi о‗zgaradi. 
―Nayezd‖ uchun (ZOOM-in)obyektivni maksimal fokus masofaga qо‗yib 
kamerani tanlangan obyektga navodka qilib tiniqlikka erishiladi. Keyin fokus 
masofasini qisqartirib kо‗rish kо‗rish burchagini kengaytiramiz. Shunda tasvir 
transfokatsiya diapazonida fokusda qoladi. 
Transfokatsiyani sakragan va asta-sekin holda qilish mumkin. 
Lekin bu og‗irlikning о‗lchamlarini va obyektivning qimmatliligini oshiradi. 
Tor kо‗rish burchagi ostida transfokatsiya kо‗pincha obyekt yomon 
yoritilganda qilinadi.Maksimal fokus masofasi (tor burchak diapazonida-rejim 
teleobyektiva), minimal fokus masofada (keng burchak diapazonida) koeffitsiyent 
yoki transfokatsiya darajasi deyiladi. Eng kо‗p (raqamlilarda) tarqalgan 14 x 8,5 
bо‗lib bu raqamlar kattalashtirish koeffitsiyenti 14:1 bо‗lib, minimal fokus masofasi 
8,5 mm ni anglatadi. (Kо‗rish burchagi 54°44`), minimal fokus masofa 
14x8,5mm=119 mm (kо‗rish burchagi 4°14`ga teng,). 50:1 kattalashtirish 
koeffitsiyentli transfokatorlar ham bor, lekin ular juda og‗ir о‗lchamda bо‗ladi. 
Variobyektivlar qо‗shimcha bloklar bilan ham jihozlanishi mumkin, ya‘nilinzalar 
bilan, ular transfokatsiya diapazonini uzaytiradi va ularni ekstender deyiladi. 

---

69 
14x8,5 obyektivga shunday blok qо‗yilsa, fokus masofasini 8,5-119 dan 17-
238 ga uzaytirib beradi, lekin unda 2 ta pozitsiyaga sezgirligi kamayadi. 
Varioob‘ektivlar bilan ekstenderlar qo‗llanilishi mumkin. Ular fokus 
masofasini 1,5-2 marta kattalashtiradi, bunda sezilarlimas darajada diafragmani 
effektivligi kamayadi va tiniqligi sezilarli darajada yomonlashadi.
1