O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа» kafedrasi

1.2.2. Embriologiya fanining tarixi (2 soat) 
Ushbu kursning maqsadi talabalarni embriologiyaga doir adabiyotlar va individual 
rivojlanish ta‘limotining taraqqiyot tarixi bilan tanishtirishdan iboratdir. Uning uzluksiz va 
tizimli fan sifatida shakllanish bosqichlari, preformizm va epigenez nazariyalarining vujudga 

---

118 
kelishi (V. Garvey, A. Levenguk, K.F. Volf xizmatlari), I.I. Mechnikov va E. Gekkel 
solishtirma (qiyosiy) va evolyutsion embriologiya asoschilari ekanligi va embrion (murtak) 
varaqalari xamda biogenetik qonunning kashf qilinishida Ch. Darvin tabiiy tanlanish 
to‘g‘risidagi ishlarining tan olinishi va uning organik dunyo rivojlanishining evolyutsion 
yo‘nalishini tushunishdagi roli, shular bilan bir qatorda fan nomoyondalari A.N. Severtsov, 
I.I. Shmalgauzen, P.P. Ivanov, B.P. Tokin, G.A. Shmidt, va B.A. Astaurovlarning ishlari. 
Ushbu fanga o‘z xissasini qo‘shgan o‘zbek olimlari Zufarov, Xamidov J.X., Musaev J.A. 
ishlarini o‘z ichiga oladi. [А.6.22-66, А.11.50-73, Q.2.14-36] 
1.1.3. Organizmlarning ko’payishi
. 
( 2 soat)
Bir xujayrali, kolonial va ko‘p xujayralilarning rivojlanish xususiyatlari. Jinssiz 
ko‘payish turlari. Somatik embriogenez va uning xususiyatlari. Regeneratsiya xillari 
(fiziologik, reperativ). Regeneratsiya va somatik embriogenezning farqlari.
Partenogenetik rivojlanish - jinssiz va jinsiy ko‘payishning oraliq shakli. Partenogenezning 
sun‘iy va tabiiy (efibogenez, ginogenez) xillari. 
Jinsiy ko‘payish. Urchish jarayonining xilma-xilligi (tashqi, ichki, spermatofor, teri 
orqali). Turli sinf xayvonlari misolida, urchish xillari (zuluk, yomg‘ir chuvalchangi, 
ko‘rshapalak, ari va boshqalar). [А.6.22-66, А.11.75-101, Q.37-43] 
1.1.4. Jinsiy xujayralarning tuzilishi va rivojlanishi ( 2 soat) 
Jinsiy va somatik xujayralar. Ularning o‘xshashligi va farqlari. ontogenezda 
birlamchi jinsiy xujayralarning kelib chiqishi. Birlamchi gonotsitlar migratsiyasi. Urug‘ va 
tuxum xujayralarining xilma-xilligi.
Urug‘ xujayra - spermatozoidning tuzilishi: bosh bo‘yin, o‘rta qism, dum. Spermatozoid 
tuzilishi va funktsiyasining molekulyar xususiyatlari. Spermatozoidlarning rivojlanishi va 
etilishi. Spermatogenez bosqichlari. Spermiogenez. Spermatogenez regulyatsiyasi.
Tuxum xujayraning xususiyatlari. Tuxum xujayraning qobiqlari, ularni shakllanishi 
(birlamchi, ikkilamchi, uchilamchi). Qobiqlarning funktsional ahamiyati. Ovulyatsiya. Sariq 
tananing tuzilishi. Follikulaning rivojlanish bosqichlari (follikulogenez). Oogenez 
bosqichlari.
Tuxum xujayralarining klassifikatsiyasi. [А.6.67-77, А.11. 133-148, Q.2.47-60]