O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti

Makroiqtisodiy barqarorlikni ta`minlash va inflyatsiyani jilovlash – iqtisodiy islohotlar jarayonidagi bosh vazifamizdir
Sh.Mirziyoev
Kirish

Ma`lumki, mamlakatimizda 2017-20121 yillarda O`zbekistonni yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasiga muvofiq iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo`naltirilgan makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o`sish sur`atlarini saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq xo`jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish bo`yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag`batlantirish, hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish ustuvor vazifa sifatida belgilangan.

Globallashuv va inqiroz sharoitida iqtisodiy tizimlar rivojlanishining hududiy jihatlarining roli makro va mega darajasida o`sib bormoqda, bu mamlakatning mintaqaviy rivojlanishidagi ijtimoiy-iqtisodiy nomutanosibliklardan kelib chiqadi. Bir tomondan, globallashuv - bu resurslardan samarali foydalanish va jamiyat ehtiyojlarini maksimal darajada qondirish uchun turli mamlakatlarning sa`y-harakatlarini (kapital, mehnat, tabiiy va boshqalar) birlashtirish jarayoni, ikkinchi tomondan, bu xalqaro ekspluatatsiyaga olib keladigan resurslarning beg`araz harakatini anglatadi.
Bundan tashqari, ushbu resurslardan samarali foydalangan mega-korporatsiyalar miqyosiga katta ta`sir ko`rsatmoqda. Giper-urbanizatsiya, ko`plab mamlakatlar mintaqalarida markazdan qochish tendentsiyalari, ekologik muammolar, ishlab chiqarishning pasayishi va depressiya hududlarida ishsizlikning o`sishi mintaqaviy rivojlanishni boshqarish uchun ilmiy asoslangan yondashuvni talab qiladi.
Zamonaviy mintaqaviy iqtisodiyot sanoat korxonalarining joylashuvini birinchi navbatda muayyan hududning barqaror afzalliklarini (hududiy xarajatlar, ish kuchi, aholi punktlarining to`planishi, infratuzilmaning mavjudligi, xizmat ko`rsatish va taqsimlash joylari va boshqalar) hisobga olishi kerak, ya`ni. foydani ko`paytirish uchun mikroiqtisodiy omillarni hisobga olgan holda ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirishga erishish zarur. Shu bilan birga, barcha zarur resurslar bilan tarmoqlar va tashqi savdo o`rtasidagi o`zaro bog`liqlikni hisobga olishi zarur. Alohida ajratilgan sanoat korxonasini emas, balki o`zaro bog`liq bo`lgan korxonalar majmuasini ko`rib chiqish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Ushbu nazariy yo`nalish xarajatlarni (nafaqat transport, balki ishlab chiqarish) minimallashtirishga o`tish bilan daromadlarni ko`paytirishga, o`zgaruvchan narxlar, ijara, talab va taklif funktsiyalari va dinamik elementlarini hisobga olishi bilan tavsiflanadi.
O`zbekistonda mintaqaviy iqtisodiyot siyosati birinchi navbatda hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini tartibga solish, mintaqaviy tabaqalanishni kamaytirishga qaratilgan. Ushbu siyosatni amalga oshirishning vositalari quyidagilar hisoblanadi: mahalliy byudjetlarni moliyalashtirishning mavjud tizimi, davlatning maqsadli ijtimoiy dasturlari, kam rivojlangan, mehnatga boy hududlarga yo`naltirilgan davlatning investitsiya siyosati, shuningdek yangi transport kommunikatsiyalari, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hududiy dasturlari. Mintaqaviy darajada mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy kompleks rivojlantirish va uni boshqarish yo`llarini tahlil qilish ushbu monografiyaning maqsadi hisoblanadi.
Monografiyada bugungi globallashuv sharoitida va jahon moliyaviy -iqtisodiy inqirozi davom etayotgan bir paytda iqtisodiy islohotlarning mintaqaviy muammolarini ilmiy-nazariy jihatdan tahlil qilish asosida zaruriy bilim va ko`nikmalarni shakllantirishdan iboratdir. 2017-2021 yillarga mo`ljallangan Harakatlar strategiyasini amalga oshirish asnosida mamlakatimizni barqaror rivojlantirish borasida hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish jarayonlari monografiyaning ob`ekti hisoblanadi. Ayni bugungi kunda iqtisodchi kadrlar ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy infratuzilma elementlarini, qonuniyatlari va tamoyillarini hududiy jihatdan tadqiq etish, mamlakat umumiy rivojlanish strategiyasi va ekologik holatini hisobga olgan holda ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish yo`nalishlarini belgilash, hududlar iqtisodiyotini va hududlararo iqtisodiy aloqalarni mikro va makro darajada ta`minlashdagi muammolar echimini izlab topish yul-yo`riqlarini o`rganishi lozim.