O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti fizika – matematika fakulteti

4.GERON ALEKSANDR

OVICH

 

GERONning  tug’ilgan  yili  va  o’lgan  yili  noma’lum.  Qadimgi  Grek  olimi. 

Aleksandriyada  yashab  ijod  qilgan.  Uning  matematikadagi  ishlari:  qadimgi  matematika 

va  ensklopediya  sohasida  bo’lgan.  U  asosan  geometrik  shakllarning  aniq  hisobini 

o’rgangan. Masalan uch burchakning uch tomonlama o’lchamini o’rgangan. Shuningdek 

kublarning,  to’rtburchakning,  kvadratning  o’zaklarini  bo’laklab  hisoblagan  va  ularni 

yig’ib hisoblashni yara 

5.GIPPOKRAT   XIOSKIY   

GIPPOKRAT  eramizdan  avvalgi  5-asrning  2-yarmida  yashab  ijod  qilgan.  Yunon 

geometrigi. U geometriya haqida yozib borgan. Uning 4 ta kitobi bor.  

6.DEMOKRIT 

Demokrit  (Demokritos)  [taxminan  mil.  av.  460  —  Abderi  (Frakiya)  —  370]  — 

yunon  faylasufi.  Atomistik  nazariya  (q. 

Atomizm

)  asoschilaridan  biri.  Falsafa,  mantiq, 

fizika,  mat.,  texnika, axloq, musiqa kabi  sohalarda  asarlar  yaratgan. Bizgacha  bularning 

ayrim  parchalari  yetib  kelgan.  D.  taʼlimotiga  koʻra,  tabiat  obʼyektiv  ravishda  mavjud. 

Tabiatdagi barcha narsa va hodisalar boʻlinmas zarralar — atomlardan tashkil topgan. 

Atomlar  eng  mayda,  boʻlinmas  va  oʻzgarmas,  boqiy,  moddiy  zarralar  boʻlib,  fazoda 

doimo  har  tomonga  harakat  qiladi.  Zarralarning  har  xil  kushiluvidan  turli  narsalar 

vujudga  kelgan.  Hatto  odamning  joni  ham  eng  nozik  harakatchan  atomlardan  tashkil 

---

topgan. Atomlar hajmi, shakli, tartibi va qolati bilan bir-biridan farq qiladi; sifat jihatdan 

esa bir xil,  yaʼni  rang  , hid,  maza  kabi sifatlar  atomga  tegishli  boʻlmay,  balki  subʼyekt 

sezgi organlari mahsulidir. Atomlar bilan bir qatorda boʻshliq mavjud. Atomlar harakati 

tasodifiy  boʻlmay,  muayyan  qonuniyatlarga  boʻysungan  holda  boʻshliqsa  sodir  boʻladi. 

Harakatni  materiyadan  ajratish  mumkin  emas.  Atomlar  harakatining  vaqt  nuqtai 

nazaridan boshi yoʻq, u abadiy. D. olam cheksiz va abadiy, dunyolar vujudga kelib, yoʻq 

boʻlib turadi, jon ham moddiy va tana bilan birga oʻladi degan fikrlarni ilgari surdi. Bilish 

nazariyasida  D.  moddiy  olamni  bilish  va  haqiqatga  erishish  mumkinligini  taʼkidladi, 

bilish  jarayonida  sezgi  va  tafakkur  rolini  koʻrsatdi.  Uningcha,  sezgilarimiz  (koʻrish, 

eshitish, maza bilish va b.) orqali olingan bilim "qorongʻi", u olamning mohiyatini ochib 

bera  olmaydi. Aql op-kali  olingan bilim  "yorugʻ",  haqiqiy  bilimdir. Bu  yerda  D. hodisa 

va  mohiyatni tushuna  boshlagani, hissiy  bilish  bilan  abstrakt  tafakkurni  farq  qila olgani 

koʻrinib turipti.  Lekin,  u  "yorugʻ"  bilishni  "qorongʻi" bilishdan  ajratib qoʻygan.  D.ning 

bu  fikri  J.  Lokk  tomonidan  ilgari  surilgan  narsalarning  birlamchi  va  ikkilamchi  si-fati 

toʻgʻrisidagi  taʼlimotning kurtagi  edi.  D. etikada  ataraksiya  taʼli-motini  rivojlantirdi.  D. 

ilgari surgan gʻoyalar uzoq yillar davomida fan va falsafa rivojiga taʼsir koʻrsatdi.