O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti ―oziq-ovqat texnologiyasi‖ kafedrasi

polisaprob zona
deyiladi, bu zonadagi suvning 1 ml da 
1000000 ga yaqin bakteriya bo‘ladi. O‘rtacha ifloslangan zona 
mezasaprob zona
bo‘lib, 
bu zonadagi suvning 1 ml da 100000 bakteriya bo‘ladi. Ancha toza qismi 
oligosaprob 
zona 
deyiladi. Bu zonadagi suvning 1 ml da 1000ga yaqin bakteriya uchraydi. Polisaprob 
zonada o‘simlik va hayvon qoldiqlari anaerob yo‘l bilan parchalanadi, natijada metan, 
vodorod sulfid, merkaptan, ammiak, organik kislotalar va aminokislotalar hosil bo‘ladi. 
Mezasaprob zonada moddalarning parchalanishi davom etadi:
N
2
S→ N
2
SO
4
gacha, NN
3
→NNO
3
gacha oksidlanadi. 
Oligosaprob zonada ko‘proq ikki valentli temir tuzlari uch valentli tuzlarga aylanadi. 
Ayniqsa ariq va hovuz suvlarida juda ko‘p patogen mikroblar uchraydi, ular orasida 
brotsellyoz, qorin tifi, dizenteriya tayoqchalari, vabo vibrioni va boshqalar bo‘lishi 
mumkin. 
Bitta odam 10 minut cho‘milganda tanasidan suvga 3 milliard saprofit bakteriya, 100 
mingdan 20 milliongacha ichak tayoqchasi tushadi. Bakteriyalarning ko‘l suvida tarqalishi
yil fasllariga qarab o‘zgaradi. May va iyun oylarida bakteriyalar soni ko‘proq bo‘ladi. 
Dengiz va okean suvlarida mikroblar soni ariq suvlaridagidan kam, qirg‘oqqa yaqin 
joylarda esa ko‘proq bo‘ladi. 
A.E.Kriss va B.L.Isachenko dengiz va okean suvlarida denitrifikatorlar borligini 
aniqlaganlar. Kriss va uning shogirdlari okean suvlarida spora hosil qiluvchi va spora hosil 
qilmaydigan vakillar, aktinomitsetlar ham uchrashi mumkinligini ko‘rsatadilar. 
Tinch okeandagi bakteriyalar soni va biomassa miqdori tekshirilganda quyidagi 
natijalar olingan. 50m chuqurlikkacha bo‘lgan qismida 1 sm
3
suvda 100 minglab bakteriya 
topilgan, biomassaning miqdori 1 sm
3
suvga nisbatan olinganda atigi bir necha o‘n 
milligrammni tashkil etgan. 50m dan 200m gacha chuqurlikda 1 sm
3
suvda 10000 
bakteriya bo‘lib, biomassa 10 mg/m
3
ga, 750-3000m chuqurlikdagi suvning 1 sm
3
da 
bakteriyalar soni 100000 gacha, biomassa esa 0,1 mg/m
3
ga teng bo‘lgan. B.S.Butkevich 
dengiz suvida 3% ga yaqin NaCl bo‘lganda ham bakteriyalar yaxshi o‘sganligini 
aniqlagan. 
Bakteriyalarning 60%ga yaqin shtammlari chuchuk suvlarda o‘smaganligi 
aniqlangan. Bu bakteriyalarni Kriss 
galofillar
deb atagan. Galofillar Tinch okeanda 56,5% 
dan 88% gacha, Hind okeanida va Antarktida atrofidagi dengizlarda 53-91 % gacha 
uchrashi aniqlangan. 

---

76 
Ma‘lumki, oqava suvda uchraydigan bakteriyalarga dengiz suvi salbiy ta‘sir etadi. 
Masalan, Karpenter va shogirdlari (1938) aniqlash bo‘yicha, dengiz suvi 30 minut ichida 
oqava suvdagi bakteriyalarning 80% ni nobud qilgan. Rozenfeld va Sobbel (1947) dengiz 
suvidan antibiotiklar hosil qiluvchi 9 ta forma topganlar, bu antibiotiklar boshqa 
formalarga salbiy ta‘sir etgan. 
Aholisi zich joylashgan yerlardagi suvda mikroblar juda ko‘p bo‘ladi, shahardan suv 
3—4 km nari o‘tgach, mikroblar soni yana kamayadi. Buning bir qancha sabablari bor: 
mexanik yo‘l bilan mikroblar suv tagiga cho‘kadi, suvda oziq moddalar kamayadi, 
bevosita tushgan quyosh nuri ularga salbiy ta‘sir etadi, mikroorganizmlarning bir qismini 
sodda hayvonlar iste‘mol etadi va boshqa faktorlar sabab bo‘ladi. 
Patogen mikroblardan brutsellyoz, tulyaremiya, paratif, dizenteriya tayoqchalari, 
vabo vibrioni va boshqalar oqava suvda uzoq muddat yashaydi. Qorin tifi tayoqchasi 21 
kun, muzda 60 kun va oqava suvda 6—30 kungacha yashaydi.