O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti tarix kafedrasi

 
2. Milliy istiqlol mafkurasi, ma’naviyat va ma’rifat jamoatchilik markazini tashkil topishi va 
uning faoliyati.  
1991-yil  oxiriga  kelib,  Ittifoq  tarqalib  ketganligi,  respublika-mizning  mustaqil  suveren  davlat 
maqomiga  ega  bo'lganligi  tufay-li  jamiyatda  yuz  bergan  demokratik  jarayonlarga  va  hurfikrlilikka 
intilish  xalqning  milliy  ongi  muttasil  oshib  borishiga  zamin  yarat-di.  Shu  bilan  birga  mavjud 
hodisalarga  yangicha  tafakkur  bilan  qa-rashni  taqozo  qildi.  Jumladan,  butunlay  yangi  tarixiy 
sharoitlarda  butunlay  yangicha  qarashlarni,  munosabatlarni  qaror  toptirish  zarur  edi.  Chunki 
O'zbekiston,  o'z  kelajagini  «yangilangan»  federatsiya  tarkibida  emas,  balki  mustaqil  milliy 
davlatchilik  qaror  topganda-gina  o'zining  to'la  siyosiy  suvereniteti  ya  iqtisodiy  mustaqilligiga 
erishgandagina belgilashi mumkinligini ancha oldin tushungan va bu borada o'zining qat'iy qaroriga 
kelgan  edi.  Binobarin,  xalqni  yangi  yo'ldan  boshlab  borish,  uning  qarashlari  va  orzu-maqsadlarini 
bir yo'nalishga burib, kuchlarni uyg'unlashtirish uchun yagona g'oyaviy qurol zarur edi. O'zbekiston 
boshqa  ittifoqdosh  respublikalar  ichida  birinchilardan  bo'lib  o'zini  mustaqil  respublika  deb  e'lon 
qilgan edi. Bu, albatta, O'zbekiston uchun buyuk tarixiy voqea, milliy mafkura shakllanishida yangi 
davrning  boshlanishi  edi.  Bu  hoi  tabiiy  ravish-da  kishilarning  siyosiy  ongi  oshishiga  olib  keldi. 
Odamlar  jamiyatda  yuz  berayotgan  o'zgarishlar  shiddati  oldida  birmuncha  gangib  qo-lishdi.  Turli 
safsatalar, xatti-harakatlar, «g'oyaviy» kurashlar, «xona-ki» va ajnabiy siyosatdonlar ko'payib ketdi. 

---

- 68 - 
 
Bir  maromdagi  turmush  va  bir  qolipdagi  fikrlash  tarzi  buzilib,  sarosimalik,  to'qnashuvlar  va 
parokandalik  kayfiyatlari  kuchaya  bordi.  Ana  shunday  paytda  umumxalq  va  umumdavlat 
manfaatiga  mos  keladigan  eng  maqbul  yo'lni  tanlash,  buning  uchun  esa  mafkuraviy 
yakkahokimlikka bar-ham bergan holda aholining barcha tabaqalari qatlamlarini, talab-ehtiyojlarini 
ma'naviy-ruhiy chanqoqligini qondira oladigan yetuk va barkamol g'oyani yaratish zarur edi. 
Masalaning yana boshqa bir tomoni ham bor edi. Bu bevosita uzoq yillar mobaynida hukmron 
bo'lgan  g'oya  va  aqidalardan  xalos  bo'lish,  uning  bir  yoqlama,  havoyi,  balandparvoz  da'vatlaridan 
voz kechish kabi og'ir, vaqt talab etadigan jarayon bilan bog'liq. Endi tafakkur tarzi va qarashlarni 
tubdan  o'zgartirish  uchun  eng  avva-lo  o'sha  davrning  bosh  mafkurachisi  -  sobiq  kommunistik 
partiya  g'oyalaridan  voz  kechish,  qolaversa,  butunlay  yangi,  zamon  talablari  va  ijtimoiy-siyosiy 
jarayonlar  mazmun-mohiyatidan  kelib  chiqadigan  mafkurani  ishga  solish  lozim  edi.  Ana  shu 
xulosalardan  kelib  chi-qib,  I.A.  Karimov  1991-yil  14-sentabrda  shunday  fikrni  bayon  qildi: