O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

YANGI PODSHOLIK DAVRI ARXITEKTURASI.

Giksoslarga qarshi birinchi bilib kurash boshlagan va yangi podsholikning buyuk boshqaruvchilari sulolasiga asos solgan Fivalik hokimlar iz poytahtlarini Fivada tashkil etdilar 500 yil mobaynida bu shashar dunyoning eng ulug’ va muqaddas markaziga aylangandi. Fivaning hudosi Amon endi mushim rol’ iynay boshladi. Unga alohida e’tibor berildi. U quyosh hudosi Rega singdirildi. Tez orada ulkan qurilishlar boshlandi. 18 -sulola fir’avnlarning dabdabali saroylari, oqsuyaklarning serhasham villalari misr hudolarining qasrlari qad kitardi. Fir’avn iz qabrini podsholik tahtiga itirgan kundan boshlagan. U bunga yillar, ba’zan, esa butun umrini bag’ishlagan. Qirolicha, Hatshepsut, 18 -va 19 -sulolalar yangi podsholik davrida Misrni buyuk harbiy davlatga aylantirgan salobatli, jangovor fir’avnlari bilan mashhurdir. Ular iz g’alabalarini uzoq Osiyogacha kengaytirdilar. Suriya shasharlarini bosib oldilar va katta soliqlar talab etdilar. Dastlabki uch jangchi: Ahmos, Amenofis I, Tutmos I lar podsholik gashtini surdilar. Singgi ohirgi fir’avn Tutmos I ning ig’li Tutmos II kasalligi tufayli yosh vafot etdi, uning meroshuri Tutmos III davlatni boshqarishga shali gidaklik qilardi. SHuning uchun hokimiyat ayol qiliga - qirolicha Hatshepsutga itdi. Bu ayol kuchli is’tedod egasi bilgan.



U mamlakatni osoiyshta mohirlik bilan boshqargan. Dayr-El’-Bahradagi ajoyib qasrning muallifi sham Senmutdir. Bu oddiy Dayr-El’-Bahrining shimoliy qismida, Mpentuhoteb yodgorligi bilan yonma-yon qurilgan bilib, unda kip shakllar takrorlangan. Hatshepsut obidasi Misr me’morchiligining mushimbosqichlaridan biridir. Bu bino me’morchiligining Irta podsholik inshoatlaridan asosiy farqi loyihalash va bezatish jishatdan ikki davr obidalarini izaro solishtirganda yorqin namoyon biladi. Metuhoteb ibodathonasi kabi Hetpepsut ibodathonasi sham uch terrasaga joylashgan. Amenofis III ning 36 yillik shukumronligi davrida san’at kuchsizlanadi va birmuncha noziklashadi. Saroy me’morligini irganishda Amarna aloshida ashamiyatga egadir. Bu erda fir’avnga va uning oila a’zolariga tegishli bilgan uchta saroy saqlangan. Asosiy saroy Nil qirg’og’i biylab qurilgan. Fasadning uzunligi 700 metrga teng. Keng kicha saroyni ikkiga-sharqiy va g’arbiy qismlarga bilib turadi. Tel-El’Amarna shashri shammasi bilib, chorak asrdan kamroq yashadi. Misr imperiyasi Ahnaton shukumronligi ostida emirila boshladi.