O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti



Download 3,91 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/188
Sana13.09.2021
Hajmi3,91 Mb.
#173027
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   188
Bog'liq
Фойдали ўсимликлар УММ 1

 
 
                     9-ma'ruza.   MANZARALI O’SIMLIKLAR 
                                   
                                            Asosiy savollar: 
1. O’zbekiston florasida keng tarqalgan manzarali o’simlik turlari 
2. Manzarali  o’simliklarning tabiiy zaqiralari 
3. Manzarali o’simliklarning xalq xo’jaligidagi ahamiyati 
4."Qizil kitob"ga kirgan manzarali  o’simlik turlari va ularni muqofaza qilish  
 


Mavzuga oid tayanch atama va iboralar: manzarali o’simlik, xiyobon, nav,  lianalar 
hayotiy  shaklla,    ifor, mikroiqlim, bir, ikki, ko’p yillik o’tlar, introdusentlar, daraxt, 
butalar. 
 
 
O‘simliklar orasida biri – biridan ko‘rkam, go‘zal, chiroyli, o‘zlaridan  yoqimli 
hidlar  chiqarib  yon atroflariga ifor  moylaridan taratib  turgan, inson kayfiyati  hamda 
ruhiyatini  ko’taradigan  manzarali  bir  yillik,  ikki  yillik,  ko‘p  yillik  o‘tlar,  butalar 
hamda daraxtlar juda ko‘p. Ular orasida xar xil hayotiy shakllarni uchratish mumkin. 
Tik o‘sayotgan salobatli daraxtlar bilan birgalikda nafis o‘tlar hamda yotib, o‘rmalab 
o‘suvchi  lianalar  ham  mavjuddir.  Ular  xiyobonlarni,  bog‘larni,  ariq  bo‘ylarini,  yo‘l 
atroflarini,  hovlilarni  bog‘u-bo‘stonga  aylantiribgina  qolmasdan,  o‘ziga  xos 
mikroiqlimni hosil qilib inson uchun eng ma’qul sharoitni yaratib beradi.  
 
Madaniy hamda yovvoyi holda o‘suvchi manzarali o‘simliklarning yangi – yangi 
navlarini  yaratish  va  yangi  turlarini  topish,  ekinga  aylantirish  hamda  ularni  avaylab 
o‘stirish,  qishloq,  tuman  va  shaharlarimizning  xusniga  xusn,  ko‘rkamligiga  ko‘rk 
qo’shish  va  ularni  har  taraflama  muhofaza  etish  kechiktirib  bo‘lmaydigan 
masalalardan biridir. 
Жумладан  жаҳонда  аҳоли  яшаш  ҳудудларини  кўкаламзорлаштиришда 
манзаравийлик хусусиятлари юқори бўлган ҳамда экологик омилларга чидамли 
бўлган игнабаргли дарахт турлари ва уларнинг манзарали шаклларига алоҳида 
эътибор  қаратилмоқда.  Шу  ўринда  селекцион  изланишлар  натижасида 
уларнинг янги шакллари яратилди, игнабаргли дарахт турлари ва навларининг 
кўкаламзорлаштиришда  фойдаланиш  имкониятлари  ўрганилди,  уларни 
уруғидан  ва  вегетатив  кўпайтириш  усуллари  ишлаб  чиқилди.  Таъкидлаш 
лозимки,  Cupressaceae  оиласининг  туркум  турлари  ва  шаклларининг  экологик 
омилларга  чидамлилигини  ва  кучли  фитонцидлик  хусусиятларига  эга 
бўлганлиги  ҳамда  бугунги  кунда  кўкаламзорлаштиришда  ва  ландшафт 
дизайнида кенг қўлланилаётганлиги алоҳида аҳамиятга эга. Бу оила вакиллари 
юқори манзарали ва чидамли игнабаргли турлар бўлганлиги сабабли, Шимолий 
Америка,  Шарқий  Осиё,  Кавказорти,  Европа  мамлакатларида  шаҳарларни 
кўкаламзорлаштириш  учун  кенг  жалб  этилган.  Айниқса,  Марказий  Осиёнинг 
иссиқ  ва  қурғоқчил  минтақаларига  ҳам  Cupressaceae  оиласи  вакилларини 
кўкаламзорлаштириш  учун  кенг  жорий  этилаётганлиги  уларни  ўсиш  ва 
ривожланиш 
хусусиятларини 
илмий 
асослаш, 
муҳит 
омилларига 
чидамлилигини аниқлаш ва кўпайтириш самарадорлигини ошириш йўлларини 
ишлаб  чиқишни  тақозо  этмоқда.  Шунга  кўра,  Cupressaceae  оиласи 
вакилларининг интродукция шароитида биоэкологик хусусиятларини асослаш, 
уруғ  маҳсулдорлигини  аниқлаш  ҳамда  уларни  кўпайтириш  йўлларини 
такомиллаштириш муҳим илмий-амалий аҳамиятга эгадир. 
Mischa Olson (2013) маълумотига кўра, Cupressaceae оиласи вакилларининг 
ер юзида 30 туркумга мансуб бўлган 140 тури тарқалганлигианиқланган.  
Айни  вақтда  Тошкент  Ботаника  боғида  Cupressaceae  оиласидан  5  туркумга 
мансуб 19 та тур ва 10 та формаси ўстирилмоқда. 
 
Quyidagilarni manzarali o‘simliklarga misol qilib keltirish mumkin. 

Download 3,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   188




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish