O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti

Asteraceae – Qoqio‘tdoshlar – Acтровыe. 
Turkum      Helianthus L. – Kungaboqar – Подсолнечник. 
 
Tur       H. annuus L. – Kungaboqar – П. однолетний. 
 
8.1. EFIR - MOYLI  O‘SIMLIKLAR 
 
Hozirgi kunda dunyo  florasida efir - moyli o‘simliklarning  300 oilaga mansub 
412 ming turi mavjud. Ulardan 56 oila, 261 turkumga  mansub 650 turi O‘zbekiston 
o‘simliklar olamida keng tarqalgan.  
 
Juda  qadim  zamonlardan  buyon  odamlar  ovqatlarga  yaxshi  mazali  ta’m  va 
yoqimli  hid  berish  maqsadida  turli-tuman  ziravor  va  efir  moyli  o‘simliklarning 
barglaridan,  mevalaridan  hamda  urug‘laridan  foydalanib  kelmoqdalar.  So‘nggi 
paytlarda  xalq  xo‘jaligining  olinayotgan  xom-ashyo  mahsulotlari  ishlatilmoqda. 
Ayniqsa,  efir  moylaridan  parfyumeriya  sanoatida  atir-upalar,  tish  pastalari  va 
poroshoklar,  pomadalar  hamda  sovunlar  ishlab  chiqarishda  keng  foydalaniladi. 
Farmasevtikada  efir  moylari  va  aralashmasidan  tish  og‘rig‘i,  teri  kasalliklari, 
sochlarga ishlov beradigan dori-darmonlar tayyorlashda foydalaniladi. 
 
Ilmiy  tabobatda  efir  moylaridan  tayyorlangan  dori-darmonlar  bilan  og‘riqni 
qoldirish,  asab  sistemasini  tinchlantiruvchi,  oshqozon-ichak  faoliyatini  yaxshilashda 
keng  ishlatiladi.  Shuningdek,  balg‘am  tashlatuvchi,  antiseptik,  bakterisidlik,  nafas 
olish hamda yurak ish faoliyatini tiklashda qo‘llaniladi. 
 
Efir moyli o‘simliklar turli tuman, iqlim, ekologik sharoitlarda tik mintaqalarda 
ham o‘sadi. Ular bir yillik, ko‘p yillik, buta, chalabuta, va daraxtlar bo‘lib, cho‘l, adir, 
tog‘  mintaqasining  o‘rta  qismi  o‘simliklarni  o‘zida  efir  moyi  saqlash  uchun  sharoit 
juda  ham  mos  kelar  ekan.  Ular  o‘simlik  qoplamida  to‘p-to‘p,  jamoa  dominant, 
subdominant,  ba‘zan  senotiplarni  –  archazorlar,  yong‘oqzorlar,  shuvoqzorlarni  hosil 
qiladi. 
 
Efir  moyli  o‘simliklarning  zahiralarini  hamda  genofondini  saqlashning  eng 
muhim  yo‘llaridan  biri  noyob  va  qimmatbaho  o‘simlik  turlarini  ekinga  aylantirish 
texnologiyasini yaratish va ulardan xalq xo‘jalik tarmoqlarida foydalanishdir. Ularga 
quyidagilarni misol qilib keltirishimiz mumkin.