O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u

Seminar yuzasidan metodik tavsiyalar 
1-savolni  yoritishda  Etnologiya  fani  dastlab  mustaqil  fan  sifatida  shakllangan 
Frantsiya,  Germaniya  va  Angliyadagi  ilmiy  doiralar  haqida  ma'lumot  keltiriladi,  bu 
maktablarda ilgari surilgan ilmiy etnologik g`oyalarning asosiy  xususiyatlari ochib  beriladi. 
Xususan Freyzer, Taylor ilmiy izlanishlariga to`xtaladi. (1, 10-12 b.) 
2-savolni ochib berishda avval AQShda etnologiya taraqqiyoti xususida fikr yuritiladi.   
Etnologiya  shakllanishida  muhim  o`rin  tutgan  antropologiya  va  uning  asoschilaridan  biri 
Genri  Lyuis  Morgan  tadqiqotlari  qao`ida  ma'lumot  keltiriladi.  AQShda  etnologiya 
taraqqiyotida  Frans  Baos  izlanishlarining  aqamiyati  ochib  beriladi.  So`ngra  Rossiya 
etnologiya  maktabining  shakllanishi  haqida  fikr  yuritiladi.  Bunda  Rus  geografiya 
jamiyatining o`rni ko`rsatiladi. Sayyoh va tadqiqotchi Mikluxo Maklay etnologik tadqiqotlari 
haqida ma'lumot keltiriladi.  (1, 12-14 b.).  
3-savolni yoritishda Etnologiyaning asosiy yo`nalishlari va maktablari tasnifi keltiriladi. 
Etnologiya  tarixidagi  mashhur  maktab  va  oqimlardan  bo`lgan  Evolyutsionizm  va 
diffuzionizm  haqida  tushuncha  beriladi.  Evolyutsion  maktabning  yirik  namoyondalari 
Edvard Bennet Taylor, Genri Lyuis Morgan, Jeym Frezer, Jon Mak-Lennon, Adolf Bastian 
va  boshqalar  haqida  ma'lumot  beriladi.  Jumladan,  Taylor,  Spenser,  Morganlarning  o`z 
asarlarida ilgari surgan g`oyalar, evolyutsionizmning asosiy tamoyillari tushuntiriladi. So`ng 
«diffuziya»    va  diffuzionizm  haqida  tushuncha  berilib,  diffuzionizmning  mashhur  vakillari 
Fridrix Rattsel, Leo Frobenius, Robert Grebne rva boshqalarning etnologiya faniga kiritgan 
hissalari baholanadi (1, 46-58 b.) 
4-savolga  javob  berishda  Etnologiya  fanida  sotsiologiya  maktabi  haqida  tushuncha 
berilib,  uning  mashhur  vakillari  bo`lgan  E.Dyurkgeym,  L.Levi-Bryul  g`oyalarining  mohiyati 
ochib  beriladi.  Funktsionalizm  XX  asrning  boshlarida  Angliyada  vujudga  kelib,  etakchi 
oqimlardan biriga aylangani asoslab beriladi va uning mashhur namoyondalari R.Turnvald, 
B.Malinovskiy, A.Radkliff Braun tadqiqotlarining etnologiya taraqqiyotidagi ahamiyati ochib 
beriladi (1, 58-62 b.). 
5-savolni yoritganda Etnologiyada etnopsixologiya maktabining shakllanishi xususida 
fikr  yuritiladi  va  bu  maktab  namoyandalarining  ilgari  surgan  g`oyalari  tahlil  qilinadi.  
Xususan,  Abram  Kardiner  tomonidan  ilgari  surilgan  etnopsixologik  kontseptsiya  haqida 

---

- 103 - 
 
tushuncha  beriladi.  Etnopsixologiya  maktabining  rivojlanishida  xizmat  ko`rsatgan 
olimlarning olib borgan tadqiqot natijalari haqida ma'lumot keltiriladi (1, 63-67 b.) 
6-savolni  ochib  berganda  asosiy  e'tibor  Etnologiyada  so`nggi  yillarda  o`vujudga 
kelgan  yangi  yo`nalishlar  va  ilgari  surilgan  yangi  kontseptsiyalarga  qaratiladi.  Ikkinchi 
jahon  urushidan  so`ng  Evropa  va  AQShda    etnologiyada  shakllangan    madaniy 
relyativizm,  neoevolyutsionizm,  germenevtika  kontseptsiyalari  haqida  tushuncha  beriladi. 
Bugungi  kunda  iqtisodiy  etnologiya,  sotsial  etnologiya,  huquqiy  etnologiya,  siyosiy 
etnologiya,  diniy  etnologiya  yo`nalishlari  mustaqil  tarzda  rivojlanib  borayotgani  haqida 
ma'lumot  beriladi  va  etnologiyadagi  kelgusi  tadqiqot  ob'ektlari  haqida  tushuncha  beriladi 
(1, 67-73 b.).