|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
Pedagogika fakulteti
3-mavzu:
Zamonaviy
didaktik
konsepsiyalar
2 soat ma’ruza mashg’ulot
Yo’ldosheva Dilfuza-Pedagogika kafedrasi o’qituvchisi
Reja:
1. Shaxsni rivojlantiruvchi ta’lim nazariyasi
2. Hamkorlikda o’qitish
Tayanch tushunchalar:
hamkorlikda
o’qitish
sifat
An’anaviy
o’qitish
texnologiyasi
texnologiya
Shaxsga
yo’naltirilgan
ta’lim
Mavzu bo’yicha uslubiy materiallar
• Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasida hamkorlikda o’qitish
muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, Hamkorlikda
o’qitishni bu biror bir
vazifani, topshiriqni hamkorlikda bajarish emas, balki hamkorlikda
o’qitishdir. Buyuk rus tarbiyashunosligining asoschilaridan biri
A.S.Makarenko
«Tarbiyalanuvchilarni tarbiyalash jarayonida, o’zim ham
tarbiyalanib bordim
»,- deb yozadi. Demak o’qitish jarayonida, o’qituvchi
bolalarni
o’qitar ekan, ayni paytda o’zi ham o’qishga majburdir. Bu
hamkorlikda
o’qitish orqali amalga oshadi.
Hamkorlikda
o’qitish, ya’ni kichik, kichik guruhlarga bo’lib o’qishlar
G’arb pedagogi-psixologiksida XIX asr oxirlarida paydo bo’lgan. Ammo
guruhlarda, hamkorlikda
o’qitishga asos – solinishi XX asrning 20- yillariga
to’g’ri keladi. Uning asosiy texnologiyasini ishlab chiqish va uning birinchi
natijalarini matbuotda
e’lon qilish 1970 yillarning oxirlari 1980 yillarning
boshlarida
to’g’ri keladi. Bu davrda Buyuk Britaniya, G’arbiy
Germaniya
,
Niderlandiya, YAponiya, Isroil, Avstraliya va boshqa mamlakatlarning
ta’lim
muassasalarida hamkorlikda
o’qitish metodining nazariyasi va amaliyoti
to’g’risida pedagogik matbuotda ma’lumotlar e’lon qilindi. Ammo ushbu
g’oyaning mantiqiy asosnomasi Amerikadagi uchta universitet professorlari
– R.Slavin (J.Xoppine universiteti, 1990), R.Jonson, D.Jonson (Minnesot
universiteti, 1987), J.Arenson (Kaliforniya universiteti, 1978) va Isroildagi
Tel
– Aviv universitetida, 1988 yilda SH.SHaron tomonidan ishlab chiqildi.
Amerika olimlari va Isroil olimlarining hamkorlikda
o’qitish g’oyasi ma’lum
jihatlari bilan bir
– biridan farq qilsada, ularda mazkur g’oyani yondoshish
qoidalari va printsiplarini asoslashda yaxlitlik mavjud.
• Masalan, Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilgan
hamkorlikda
o’qitishda asosan o’quvchilarni fan asoslari
bilan tanishtirish, ularni bilim,
ko’nikma va malakalar
bilan qurollantirish nazarda tutilsa, Isroil va yevropa
olimlari ishlab chiqqan hamkorlikda
o’qitish metodining
mazmunida darslarda munozarali
o’quv bahsini tashkil
qilish orqali faoliyatni loyihalash yotadi. Bu hol
g’oyalarning bir – birini to’ldirishi didaktik jihatdan bir
birini boyitishi bilan xarakterlanadi va
o’quvchilarning
shaxsiy faoliyatlarini loyihalashtirish uchun zamin
yaratadi. Bu esa har bir
o’quvchida aqliy mexnatga
tayyorlanish, ijodiy va mustaqil fikr yuritishlari shaxs
sifatida
o’zlarini erkin tutib o’qishga ongli, ma’suliyat bilan
yondashishga undaydi hamda
o’z safdoshlari bilan
hamjihatlikda, hamkorlikda ishlashga
da’vat etadi.
• Hamkorlikda o’qitish metodini puxta egallagan qanday
o’qitish va nimani o’rgatishni yaxshi bilib oladi. Zero,
hamkorlikda
o’qitish o’quvchida ongli intizomni tarbiyalaydi,
o’z muvaffaqiyatini guruh muvaffaqiyati deb biladi,
topshiriqlarni hamguruhlari bilan puxta
o’zlashtirishga,
o’rtoqlariga hamkor bo’lib, o’zaro yordam uyushtirishga va
nihoyat sitqidildan aqliy mehnat bilan
shug’ullanishiga
zamin tayyorlaydi.
• Hamkorlikda o’qitish metodining mohiyat mazmunini
yuqorida qayd etilgan fikrlardan tashhari komanda (jamoa)
hamkorligi asosida topshiriqlarni yechish jarayonlarini vaqt
bo’yicha bosqichma – bosqich (g’oyalarni inertsiyalar,
muhimlarini ajratish, loyihalash qayta ishlab chiqish) va
amalga oshirish
g’oyasi yetadi.
•
O’qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo’llash, o’qitish jarayonini yagona
shaklga keltirish va yuqori samaradorlikka erishishga imkon yaratadi. Endi
shaxsga
yo’naltirilgan texnologiyalarning nima uchun bugungi kunda
dolzarb
bo’lib borayotganligi, nima uchun mazkur texnologiyalar ta’limning
hozirgi kuni, kelajagi
bo’lib qolganligi hamda ularning mohiyati haqida
qisqacha
to’xtalamiz. Oliy ta’limda an’anaviy o’qitish texnologiyasi o’zining
qator xususiyatlariga
ko’ra zamonaviy ta’lim ehtiyojlariga tobora zid bo’lib
bormoqda. CHunki, mazkur
o’qitish texnologiyasida pedagogi-
psixologikning tinglovchiga munosabati avtoritar xarakterga ega,
ya’ni ta’lim
jarayonida u yagona
sub’ekt sifatida namoyon bo’ladi, tinglovchilar esa
faqatgina
ob’ekt vazifasini bajaradi, xolos. Boshqacha qilib aytganda
avtoritar
o’qitish texnologiyasida tinglovchining tashabbusi va mustaqilligi
deyarli
yo’qoladi, o’qitish majburiy yo’sinda amalga oshiriladi. Hanuzgacha
jahonda eng
ko’p tarqalgan o’qitishning sinf-dars tizimida mashg’ulotlari
asosiy birligi dars
bo’lib, u bitta fanining bitta mavzusiga bag’ishlanadi va
o’qituvchi tomonidan boshqariladi.
•
O’z-o’zidan ko’rinadiki, an’anaviy o’qitish texnologiyasi o’z tabiatiga ko’ra
ta’lim muassasalari oldiga jamiyatimiz tomonidan qo’yilgan talablarga
butunlay javob bermaydi.
•
Bundan farqli
o’laroq shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalarda tinglovchi
ta’limning milliy modeli mohiyatiga ko’ra pedagogik jarayon markaziga
qo’yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro’yobga chiharishga
qulay shart-sharoitlar yaratib beriladi.
•
Ta’limning milliy modelini – shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan,
ishlab chiharishdan iborat 5 ta tarkibiy qismida
«shaxs» asosiy tarkibiy qism
– birinchi o’rinda turadi.
•
Boshqacha aytganda, butun
ta’lim tizimi, shu jumladan o’qitish o’quvchi
shaxsiga
yo’nartirilgan bo’lishi lozim.
•
SHuning uchun zamonaviy texnologiyalarda pedagogik jarayon
–
o’qitishning shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalari asosida amalga oshirilishi
lozim.
E’tiboringiz
uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: | 
