O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

Nazorat savollari

1. 
   Texnika keramikasi buyumlariga qanday material­lar va buyumlar kiradi?
   
2. 
   Loytuproqli xomashyodan qanday buyumlar tayyorlanadi?
   
3. 
   Olti sinfga ajratilgan texnika keramikasi qatoriga va ularga xos xususiyatlarga ega bo’lgan qanaqa materiallar kiradi?
   
4. 
   Texnika keramikasining maxsus turlariga qanaqa buyumlar kiradi?
   
5. 
   Texnika keramikasi mahsulotlarining turi hamda olish usullarining ko’p bo’lishiga qaramay ularni bir sinfga biriktiruvchi belgilari qatoriga qaysilar kiradi?
   
6. 
   An’anaviy keramika texnologiyasi va noan’anaviy texnologiyalarning farqi qanaqa?
   

9-mavzu. Sanitariya-texnik keramika
Reja

9.1.Texnika keramikasining maxsus turlari.

9.2. Keramik sanitariya-texnik buyumlar


Tayanch so’z va iboralar: sanitariya-texnika keramikasi, sirlanish, keramik sanitariya-texnik buyumlar, tunnel pechlar,


9.1.Texnika keramikasining maxsus turlari.
Sanitariya-texnik kera­mika uchga bo’linadi: fayansli, yarimchinni va chinnili. Fayans buyumlar suyuq­lik va gazlarni o’tkazmasligi uchun sirlanadi. Sirlanish gigiena maqsad­lariga ham muvofiq. 
Keramik sanitariya-texnik buyumlarga: rakovi­nalar, unitazlar, baklar, trubalar, laboratoriyada ishlatiladigan idishlar, elektr izolyatorlar va boshqalar kiradi.
Sanitariya-texnik keramika oq loydan olinadi. Loytuproqli xomashyo­dan devorbop, sanitar-texnik, chinni va fayans buyumlari, maxsus keramika (kislotabardosh, olovbardosh), shuningdek elektr hamda radiotexnika va boshqa sohalarda qo’llaniluvchi buyumlar tayyorlanadi. 
O’zbekistonda binolarga pardoz berish juda qadim zamonlardan urf bo’lgan. Xalq ustalari hamda olimlari rangdor qilib sirlangan guli sopolning badiiy jihatdan g’oyat kata ahamiyatga ega ekanligini e’tiborga olib, sirning tarkibini topish va sopol ishlab chiqarish texnologiyasini mukammallashtirish ustida ko’pgina ishlar olib bordilar. 
Milliy ruhda bezalgan sopol hosil qilish bu boradagi ishlarga asos qilib olindi. Nozik, badiiy mukammal ishlangan sopol pannolar xorijdagi qurilishlarni bezatib turibdi. Ishlatilishi jarayonida ko’pga chidaydigan va bezakli pardozlash buyum­larini keramikadan tayyorlash binolarning badiiy-me’moriy ko’rinishini yaxshilaydi, ularni ekspluatatsiya qilish sarflarini kamaytiradi.
Keramik buyumlar yasash uchun optimal nisbatda loysimon va qumsimon zarrachalarning aralashmasi kerak bo’ladi. Yaxshi qoliplanadigan va tez quriydigan bunday aralashmashi «mayin» loyga shirasizlantiriladigan qo’shimchalar-qum,qipiq va hokazolar qo’shib tayyorlanadi.
Loyning suvda sira ho’llanmaydigan, pishirganda tosh ko’rinishidagi holatga o’tish xususiyati quyidagicha tushintiriladi. Pishirganda loyning tuzilishining o’zgarishiga sabab bo’ladigan kimyoviy va fizik-kimyoviy protsesslar (kimyoviy bog’langan suv chiqib ketadi, suvsiz loy oksidlarga parchalanadi va suvga chidamli yangi hamda qiyin eriydigan birikmalar hosil bo’ladi) ketadi. 
Suvsizlangan va ko’rinishi o’zgargan loy zarrachalari pishadi, bunda ular butunlay suyuq holatga o’tmay pishadi. Pishish oson suyuqlanadigan aralashmaning suyuqlanishi hisobiga bo’ladi; bu suyuqlanma hamma massani yelimlab tsementlaydi. xalqalarga pardoz berish juda qadim zamonlardan urf bo’lgan. 
Texnika keramikasining maxsus turlariga olovbardosh, kislotaga chidamli materiallar, sanitariya-texnik buyumlar va boshqalar kiradi (22-jadval).