Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi fаrgʼonа politexnikа instituti

K_i=t_ish/(t_ish+t_xiz+t_tam) (9.2)
bu yerda. t_ish- jihozlarning ishlash davri;

t_xiz- jihozlarga texnik xizmat koʼrsatish davri.

t_tam- jihozlarni taʼmirlash davri.
Yukoridagini tish ga boʼlib yuborsak formula hosil boʼladi:

K_i=1/(1+(t_xiz+t_tam)/t_ish) _(9.3)

Bundan koʼrinib turibdiki mashinalarni texnik ishlatish davri (t_xiz+t_tam)/t_ish ga toʼliq bogʼliq boʼladi. Mashinalarni ishlatish davridagi izlanishlar shuni koʼrsatadiki sifatli qilib tayyorlanib belgilangan texnik shartlar va rejimlar boʼyicha ishlatilganlarida rejalashtirilmagan taʼmirlash tiklash ishlari uncha koʼp boʼlmas ekan. Texnik xizmat uchun sarflanadigan xarajatlar miqdorlari oz boʼladi.Birinchi rejalashtirilgan taʼmirlash zarurligi mashinani ishlatish davrining boshida emas balki maʼlum vaqt oʼtgandan keyin paydo boʼladi.Baʼzan bu vaqt katta boʼladi. Mashinalarni ishlatish davrini uzaytirish uning eskirishiga bogʼliq boʼlganligi uchun rejalashtirilgan va rejalashtirilmagan taʼmirlash xajmini koʼpaytiradi. Buning natijasida mashinalarni ishsiz holati koʼpayadi.Bu esa ishonchlilik koʼrsatkichlarini pasayishiga olib keladi.

Tayyorlash aniq boʼlmaganda, toʼgʼri shakldan cheklanishlar boʼlganda, nometall qoʼshimchalar mavjud boʼlganda, chigʼanoqlar mavjud boʼlgan vaqtida aylanuvchi detallar va qismlari muvozanatlashmay qolishi mumkin. Tez aylanuvchi detal va qismlarni muvozanatlashmaganligi tayanchlarini ortiqcha yuklantiriladigan va tebranishni sodir qiladigan inertsion kuchlar paydo boʼlishiga olib keladi. Vibratsiya koʼpincha mashinalarni shuningdek ular oʼrnatilgan poydevorlarni tezda ishdan chiqishiga sabab boʼladi. Shuning uchun tez aylanuvchi detallar va qismlar albatta muvozanatlashgan boʼlishi shart. Konstuktsiyalarni muvozanatlash jarayoni balansirovka deyiladi.

Muvozanatlashuv nasoslar rotorlariga, turbinalarda, xavo puflagichlarga va boshqalarga xosdir. Uning moxiyatini disbalans kattaligini aniqlashdan iboratdir. Bu disbalans detal yoki qismni tegishli joyida maʼlum miqdorda metall qoʼshish yoki olib tashlash bilan bartaraf etiladi. Muvozanatlashtirish statik va dinamik turlarga boʼlinadi.