O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti

  
Darsning  sifatli  tomonlari.  Darsda  qo‘yilgan  masalalarni  echilishini 
baholashda o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va  malakalarini o‘zlashtirish darajasi 
namoyon  bo‘ladi.  Agar  natijalar  o‘quvchilarning  maksimal  imkoniyatlari 
darajasida bo‘lsa, erishilgan masala echilish sifati va samaradorligini ijobiy deb tan 
olinadi. 
Darsning  sifatli  tomonlarini  aniqlash  pedagog  uchun  mahorat.  Kollej 
mashg‘ulotni  tahlil  qilishda  eng  samarmli  usul  va  metodlarni  tanlash  va  qo‘llash 
shartidir. U darsda nimaga erishadiyu, nimaga erishmaydi, muvaffaqiyatsizlikning 
sababi  va  uni  bartaraf  qilish  yo‘llarini  qo‘ra  oladi,  keinchalik  yo‘llarini  nimani 
rivojlantirib,  nimani  mustaxkamlash  kerakligini  aniqlaydi.  Darsning  sifatini 
anglash 
uchun 
anhanaviy 
sxemani 
qo‘llash 
mumkin: 
so‘roqtushuntirishmustaxkamlashuyga  vazifa.  YAna  shuni  aytish  joizki, 
zamonaviy  darsning  analizini  «keng”  va  “tor”  o‘rinda  bajarish  va  asosiy  didaktik 
kategoriyalar va strukturali elementlar asosida o‘tkazish kerak. 
Darsning  tuzilishida  har  bir  mavzuning  muhimligi  o‘quvchilarda  yangi 
tushuncha  va  ko‘nikma  va  malakalarning  shakllanishi  muhim  ahamiyatga  ega 
bo‘ldi.  Bularning  hammasi  darsning  sifatini  tashkil  qiladi.  Yoshlarni  o‘quvchi 
bo‘lgunga qadar otaonasi, kollej o‘quvchilari, qarindoshurug‘i, mahallakuy nazorat 
qilib  oladi.O‘quvchi  bo‘lganidan  keyin  bu  nazorat  susayib  ketadi.  Bu  holatni 
o‘quvchining  o‘zi  anglab  etishi  lozim,  shundan  keyin  boshqaruv  nazariyasining 
tamoyili,  tushuncha  va  qoidalarini  egallagan  holda  o‘zinio‘zi  tarbiyalashni 
boshlashi kerak. 
Ta’limtarbiyaning  boshqaruv  nazariyasi.  Jamiyat  taraqqiyotining  har  bir 
bosqichida  qobiliyati  va  bilimlarga  ega  bo‘lgan  kishilar  tomonidan  boshqarish 
ehtiyoji  mavjud  bo‘lgan.  Tarixdan  bizga  ma’lumki,  davlatni  ilmiy  asosda 
boshqarish natijasida  boshqaruv nazariyasi  vujudga  keldi. Boshqaruv nazariyasini 
takomillashtirishda  hamma  sohalar  bilan  bir  qatorda  ta’lim  tarbiya  sohasini 
boshqarish muhimdir. 
Iqtisodiy  boshqaruv.  Ta’limtarbiyani  maqsadga  mos  holatga  keltirish  usuli 
boshqaruv  bosqichida  rejalashtirilgan  ishlarni  bajarishga  ketadigan  sarfxarajatlar 
miqdori  aniq  hisoblanib,  moliyaviy  tahminlanish  manbaalari  hamda  xuquqiy 
asoslari ishlab chiqiladi. 
Har  bir  pedagog  avvalam  bor  o‘quvchilarga  qolaversa  boshqa  kishilarga 
yaxshi  munosabatda  bo‘lishi,  ularga  qanday  so‘zlar  bilan  murojat  qilishni  bilishi 
kerak. 
Keyingi  vaqtda  «munosabat  pedagogikasi”  to‘g‘risida  ko‘p  gapirilmoqda  va 
ko‘p  yozilmoqda.  Shuning  uchun  ko‘pincha  u  «tadbirlar  pedagogikasi”ga 
qaramaqarshi  qo‘yilmoqda.  O‘ylaymizki,  birinchi  ikkinchisiga  qaramaqarshi 
qo‘yish  nourin.  Bular  tarbiyaga  turlicha  yondashuv  aniqrog‘i  uning  turli 
pag‘onalaridir. Ayniqsa pedagoglar o‘rtasidagi munosabatlar, muloqatlar, ularning 
ish tajribalarini takomillashtirishga yordam beradi. 
Pedagog  o‘quvchiga  yaxshi  muomala  bilan  munosabatda  bo‘lish  o‘rtoqlari 
oldida uni erga urmasligi, turli laqablar bilan haqoratlamasligi muhim. 

---

80 
 
Pedagog  o‘quvchilarga  shirinsuxanlik  bilan  yaxshi  munosabatda  bo‘ladi.  
Natijada  o‘quvchilar    yaxshi  tarbiya  topadi.  Otaonaga,  yorubirodarlarga  bo‘lgan 
munosabatlarni  talqin  qilib  beradilar.  Ulardan  ibrat  oladilar.  Pedagoglarning 
munosabati  orqali    o‘quvchilardan  yaxshiyaxshi  shirinsuhan  pedagog,  kattakatta 
fan arboblari chiqishi mumkin. 
Pedagogning  odob  qoidalari.  Pedagog  o‘z  kasbini  doimo  sevishi,  xurmat 
qilishi  lozim.  O‘z  ishga,  qo‘l  ostidagilarga  doimo  xurmat  va  extiromda  bo‘lishi, 
ta’limtarbiya  jarayonida kamchilikka  yo‘l  qo‘ymasligi va  tanlagan  kasbiga  befarq 
bo‘lmasligi  zarur.  Pedagog  o‘z  faoliyati  davomida  jamiyat  taraqqiyotiga  xissa 
qo‘shish maqsadida ish olib boradi. Halqning anhanasiga sodiq bo‘lish bilan birga 
mehnatsevarligi,  intizomliligi,  muvaffaqiyatsizlikdan  tushkunlikka  tushmasligi 
bilan pedagogva o‘quvchilar o‘rtasida namuna ko‘rsata oladi. O‘zning rost so‘zligi, 
pokizaligi  bir  ishni  qiyomiga  etkazmay  turib,  ikkinchi  ishga    o‘tmasligi  bilan 
boshqalardan farq qiladi. 
Pedagog  o‘z  shogirdlarida  ruhiy  olamini  yaratish,  uning  pedagogik 
mahoratiga  bog‘liq.  Darhaqiqat,  o‘rtoqlik,  do‘stlik,  hamkorlik,  hamjixatlik, 
sadoqat,  mehrmuruvvat,  kasb  tanlash  imkoniyati,  vatanparvarlik,  milliy  iftixor, 
insonparvarlik, xushmuomalalik, ozodalik, samimiylik, ziyraklik, tashabbuskorlik, 
insoflilik,  rostgo‘ylik,  ornomuslilik,  andishalilik,  kattalarni  xurmat  qilish,  sof 
muxabbatni  qadrlash,  vazminlik,  to‘g‘rilik,  millatlarni  xurmat  qilish,  har  bir 
o‘quvchining madaniyatidan chuqur o‘rin egallash lozim.