O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni



Download 1,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet131/246
Sana27.03.2021
Hajmi1,61 Mb.
#62197
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   246
Bog'liq
16586 Falsafa asoslari.doc

Sakrash  nima?  Sakrash  tabiat  va  jamiyatda  sodir  bo’ladigan  sifat  o’zgarishlarini  anglatadigan  falsafiy 
tushuncha bo’lib, taraqqiyotning uzluksiz ko’rinishiga qaraganda ancha tez o’tadigan jarayondir.  
Sakrash miqdor o’zgarishlaridan sifat o’zgarishlariga o’tishda uzluksizlikning uzilishini bildiradi. Sakrash narsa 
va  hodisalarning  uzluksiz  rivojlanish  davomida  tayyorlanib,  shu  uzluksiz  rivojlanish  momenti  tugab,  uzilish 
sodir bo’lishi bilan zaruriy ravishda  yuz beradi.  Sakrash birdaniga, to’satdan bo’ladigan holatgina emas,  balki 
yangi sifat elementlari ko’payishi orqali yuz beradigan tadrijiy jarayon hamdir.  
Sakrashning turlari o’z  harakteriga  ko’ra tabiat va jamiyatda xilma-xil bo’lib, ular bir-birlaridan farq qiladilar. 
Jamiyat taraqqiyotidagi sakrashlarning o’ziga xos tomoni shuki, bu sakrashlar eski ijtimoiy tuzumni yo’q qilish 
va  yangi  ijtimoiy  tuzumni  o’rnatadigan  ijtimoiy  jarayonlar,  tadrijiy  rivojlanish  orqali  amalga  oshadi.  Bunday 
sakrashlarni ikki turga bo’lish mumkin: birinchisi — portlash yo’li bilan bo’ladigan sakrashlar, ikkinchisi sekin-
asta, tadrijiy yo’l bilan bo’ladigan sakrashlar. Birinchi tur sakrashlarning o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, 
bunda  narsa  va hodisalarning  yangi  sifatga o’tishi  nihoyatda  tezlik bilan  yuz beradi va  kutilmagan  natijalarni, 
tasodifiy jarayonlarni boshlab yuborishi, hatto salbiy holatlarni keltirib chiqarishi ham mumkin.  
Sakrashning  ikkinchi  turida  esa,  eski  sifat  elementlarining  asta-sekin  yo’qolib  borishi  va  yangi  sifat 
elementlarining asta-sekin to’planishi natijasida yangi sifat paydo bo’ladi.  
Shunday qilib sakrash quyidagi jihatlarga ega:  
- birinchidan, sakrash taraqqiyot natijasida amalga oshadigan ob’ektiv va qonuniy jarayondir;  
- ikkinchidan, sakrash tadrijiylikning uzilib, miqdor o’zgarishlaridan tub sifat o’zgarishlariga o’tishidir;  
- uchinchidan, sakrash eskini tugatish va yangi sifatga mos keladigan holatlarning vujudga kelishi tufayli paydo 
bo’ladigan ziddiyatlarni hal qilishdir;  
- to’rtinchidan, sakrash olamning rivojlanib, ilgarilab borishidir.  
Hodisalarning sifat xususiyatlariga va ularning rivojlanish sharoitiga bog’liq ravishda eski sifatdan yangi sifatga 
o’tish turli shakllarda sodir bo’ladi. Har bir narsa, hodisa o’zining aniq inkor qilish usuliga, o’z navbatida aniq 
sakrash shakliga egadir.  
Demak, har qanday o’zgarish, har qanday rivojlanish miqdor va sifat o’zgarishlarining o’zaro bir-biriga o’tishi 
orqali sodir bo’ladigan jarayonlardan iborat. Borliqning hamma sohasida doimo eski, umri tugayotgan narsa va 
hodisalarning barham topishi, yangi narsa va hodisalarning vujudga  kelish jarayoni sodir bo’lib turadi. Bundagi 
eskining yangi bilan almashinishi inkor deb ataladi.  
O’zgarish  va  rivojlanish  jarayonida  o’z-o’zini  inkor  etish  tamoyili  nihoyatda  muhim.  Bunda  vorislik  – 
eskining  inkori  va  yangilikning  shakllanishi  sifatida  namoyon  bo’ladi.  Ana  shu  jarayonlarning  doimiy 
takrorlanishi inkorni inkor qonunining mohiyatini bildiradi.  


Mazkur  qonunga  muvofiq  ob’ektiv  voqelikdagi  narsa  va  hodisalarning  rivojlanishi  jarayonida  eskining  yangi 
tomonidan  inkor  qilinishi  ro’y  beradi.  Biroq,  aksariyat  hollarda,  eskilik  butunligicha  inkor  qilinmaydi,  undagi 
ijobiy tomonlar saqlanib qoladi.  
Inkor  tushunchasi  kundalik  ongda  «yo’q»,  so’zi  bilan  qo’shilib  ketadi,  inkor  qilmoq  —  «yo’q»  demakdir, 
biror  narsani  rad  etmoqdir.  Lekin  dialektikada  inkor  kundalik  ongda  ishlatiladigan  tushunchadan  farq  qiladi. 
Dialektikada  inkor qilish to’g’ridan-to’g’ri  «yo’q» degani  emas,  ya’ni  narsani  mavjud emas,  deb e’lon qilmoq 
yoki uni har qanday usul bilan yo’qotib tashlamoq emas.  

Download 1,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish