O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi d. N. Mamedova, yu. Sh. Jurayeva gaz ta’minoti tizimi (o’quv qo’llanma) Qarshi – 2021 yil

Ortiqcha gazni tashlab yuboradigan PSK (himoya –bog’lovchi klapanlar)
PSK lar GRP tarkibida bosim sozlagichdan oldin o’rnatilib, uning asosiy vazifasi GRP dan chiqishdagi bosim normadagiga nisbatan 20% oshib ketganda va kerak bo’lgan bosimning 10% ga tushub qolganda gazni berkitib qo’yadi. Bundan maqsad bosim oshib ketsa yondirgichlar (gorelkalar) normal ishlamay alanga uzilib o’chib qolishi va xonaga gaz chiqa boshlab portlovchi gaz-havo aralashmasi hosil bolishini oldini olishdir.

Agarda biror sabab bilan shahar gaz quvurlarida bosim pasayib ketib nolga yaqinlashib qolsa, unda xonadonlardagi gaz plitalarining alangasi pasayib o’chib qoladi va keyin yana bosim ko’tarilsa unda gaz o’chib qolgan gorelkadan xonaga gaz chiqa boshlaydi va xavfli holatga olib keladi. Shunday bo’lmaslik uchun yani bosim ko’tarilganda ochiq qolgan gorelkalardan gaz chiqmaslik uchun GRPdan keyingi gaz quvurlariga gaz bermaslik kerak. Shuning uchun PSK bosim pasayganda gazni berkitadi.

PSK larning uch xil turi mavjud

1. PKN, bu GRPdan chiqishdagi bosim past bo’lganda ishlatiladi.

2. PKV, GRP dan chiqishda bosim o’rta yoki yuqori bo’lganda ishlatiladi.

3. PKK – 40M bu shkafli GRPlarda ishlatilib chiqishdagi bosim oshganda ishlaydi. Bundan tashqari bu klapan kirishdagi va chiqishdagi bosimlar farqi 1000-1500 mm.suv ust.gacha pasayib ketsa gazni berkitib qo’yadi. Bu klapanlar chiqishdagi bosim pasayganda ishlamaydi. PSK larning prujinalik va yuklik turlari mavjud. PSK larning ishlash momentini uning membranasini ustidan ta’sir qiluvchi yuklarning miqdoriga qarab yoki membrana ustidan bosuvchi prujinali siqilish darajasini o’zgartirish yo’li bilan sozlash mumkin.

GRPni joylashtirish, javonli va statsionar GRP.

Gaz asboblari va uskunalari gazning bosimi ma’lum miqdorida bo’lganda normal ishlaydi. Odatda gazlashtirish tizimlarda gazning bosimi o’zgarib turadi. Gaz iste’moli oshsa quvurlardagi bosim pasayadi, iste’mol kamaysa bosim oshadi.