O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi d. N. Mamedova, yu. Sh. Jurayeva gaz ta’minoti tizimi (o’quv qo’llanma) Qarshi – 2021 yil

2.2. Gaz bosimini rostlovchi punktlarning yordamchi uskunalari

Bosim sozlagichlar.

Bosim sozlagichlar bosimni pasaytirish va gaz iste’molining o’zgarishiga qaramasdan sozlagichdan keyingi bosimni bir xil ushlab turishga xizmat qiladi. Har qanday avtomatik ravishda ishlovchi sozlagich ikkita asosiy qismdan iborat: ta’sirlashuvchi organ, sozlash organi.

Ta’sir qabul qiluvchi organ bo’lib membrana xizmat qiladi. Sozlash organi bo’lib klapan xizmat qiladi. Bu ikkita organ o’zaro bog’lovchi organ, ya’ni shtok bilan bog’langan. Ishlash prinsipi bo’yicha bosim sozlagichlar ikki xil bo’ladi: bevosita ishlovchi bosim sozlagichlar va bevosita ishlamaydigan bosim sozlagichlar.

Bevosita ishlaydigan bosim sozlagichlarda chiqishdagi gaz bosimi ta’sir qabul qiluvchi organga bevosita ta’sir qilib, u orqali klapanni ochilish yoki yopilisghga majbur qiladi. Sxemada (14 – rasm.) berilgan bevosita ishlovchi sozlagich quyidagicha ishlaydi: gaz berilmasdan oldin klapan o’z o’g’irligi hisobiga membrana bilan osilib turadi. Bunda klapan egri ochiq holatda bo’ladi. Gaz o’ta boshlagandan so’ng bosim P₂ oshib boradi va bu bosim impuls naychasi orqali membrana tagiga uzatiladi va unga ta’sir qilib, uni ko’tara boshlaydi.

Shu bilan bog’liq holda shtok va klapan ham ko’tarilib, klapan teshigini berkita boshlaydi. Natijada gazning sarfi kamayib P₂ bosim ham kamayadi. Buning natijasida membrana ostidagi bosim kamayib membrana shtok va klapan pastga tushadi va klapan ochilib yana bosim osha boshlaydi. Bu narsa doimiy davom etadi.

Chiqishdagi P₂ bosimning miqdori membrana ustiga o’rnatilgan yukcharning og’irligiga yoki memdrana ustiga quyiladigan prijinaning siqilish darajasiga bog’liq.