O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti qo’lyozma huquqida udk



Download 1,19 Mb.
bet7/24
Sana19.07.2021
Hajmi1,19 Mb.
#123588
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   24
Bog'liq
Amaliy matematika va axborot texnologiyalari

1.1 Predikatlar

Predikat shunday funksiyaki uning o’zgarish sohasi {verum, falsum} to’plamidir. Lotinchadan verum = chin(true), falsum - yolg’on (false). Ozmi ko’pmi dasturlash bilan shug’ullangan kishilar va hatto elementar algebra asoslarini bilgan talaba uchun tanish bir necha predikatlarni misol qilib ko’rsatish mumkin:



  • X>Y chin agar X qiymat Y qiymatdan katta bo'lsa, aks holda yolg'on; Infiksli ko’rinishda yozilgan bu predikatni prefiksli ko’rinishda katta(X,Y) deb yozish mumkin

  • X

  • X=Y (teng(X,Y)) chin agar X qiymat Y qiymatga teng bo'lsa, aks holda yolg'on;



Bir argumentli(o’zgaruvchili) predikat F(X) o’z argumenti-X ning xususiyati deb ham ataladi.Bunday predikatlarning funktori(funksiyaning nomi) odatda sifat so’z turkumiga tegishli bo’ladi va ma’nosi “X F mi?” bo’ladi :

oq(X) X- oqmi?

uzluksiz(X) X- uzluksizmi?

~X X-yolg’onmi? (C dasturlash tilida)

positive(X) X-musbatmi?

exists(X) X-fayl mavjudmi?

Misollardan ko’rinib turibdiki, predikar argumentlari qabul qiladigan qiymatlar to’plami turlicha(ixtiyoriy (natural, butun, haqiqiy, kompleks, ...) son, rang, funksiya, mantiqiy, fayl, ...) bo’lishi, ya’ni ixtiyoriy o’byektlar to’plami bo’lishi mumkin. Bunday to’plamni argument qabul qiladigan qiymatlar domeni (qisqacha - domen) deb ataladi.



Ko’p argumentli predikat bu argumentlar orasidagi ma’lum bir munosabatning mavjudligini (true) yoki mavjud emasligini (false) ko’rsatadi. F(X1, X2,…, Xn) predikat X1, X2,…, Xn argumentlar qiymatlarining birgalikda F munosabatda yoki F munosabatda emasligini ko’rsatadi.

Masalan: ekub(X,Y,Z) predikati X va Y natural sonlarining eng katta umumiy bo’luvchisi Z bo’lganda true va boshqa hollarda false natija beradi. Bu predikat odatda funksiya ko’rinishida Z=ekub(X,Y) shaklida ishlatiladi, ya’ni bu yerda endi ekub predikat emas, balki natural qiymat qaytaruvchi funksiyadir, Z=ekub(X,Y) ifodani infiks shaklida yozilgan uch argumentli predikat deb qarasa bo’ladi.

Hayotiy uammolarni hal etishda na faqat kalkulyatorda va dasturlash tillarida ishlatiladigan kam sondagi predikatlar balki murakkabroq muosabati tavsiflovchi predikatlarga ehtiyoj tug’iladi.

Masalan:


rain(Temperature, Pressure, Humidity) predikati berilgan temperatira, bosim va namlik qiymatlarida agar yomg’it yog’ish ehtimoli bo’lsa true, aks holda false natuja qaytaradi.

invest(Rate, StandardDeviation, Risk) predikati berilgan foiz, standart cheklaish va risk qiymatlarida investitsiyai qabul qilish mumkin bo’lsa true, aks holda false natija qaytaradi.

Lesson(Teacher, Classroom, Subject) predikati agar ko’rsatilgan o’qituvchi ko’rsatilgan sinfxonada ko’rsatilgan fandan dars o’tsa true natija, aks holda false natija qaytaradi.

Product(Book, Writer) predikati

Shunga o’xshash hayotdan olingan predikatlardan dasturlash tillarida foydalana olish mantiqiy hisob jarayonini tashkil qilish uchun muhim imkoniyat hisoblanadi. Prolog dasturlash ytili ana shunday predikatlarni qo’llab quvvatlash uchun yaratilgan tildir.


Download 1,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish