1.2. YuKSIZ IShLASh QO‘ShIMChA ISROFLARI
Bu tur quvvat isroflari R
q.o
ning asosiy xillari quyidagilardir: a) po‗lat
tunukalarga mexanik ishlov (mos. shtamplash) berilishi natijasida po‗lat
tuzilishining (strukturasi) o‗zgarishi sababli hosil bo‗lgan quvvat isrofi; b)
o‗zakning qismlari tutashgan joylari va o‗zakni tortuvchi shpilka o‗rnatilgan
joylaridagi induksiyaning har xilligi tufayli vujudga kelgan isrof; v) o‗zakning
mahkamlagichlari va boshqa konstruktiv qismlar – shpilka, to‗sinlarni siquvchi
po‗lat balkalar, transformator idishida va h.k. hosil qiluvchi isroflar; g) yuqori
kuchlanishli transformatorlarning izolyatsiyalaridagi isrof.
Yuksiz ishlash qo‗shimcha isroflarini aniq hisoblashning imkoni yo‗q.
Shu sababli ularni transformatorning yuksiz ishlash isroflarining tarkibiga
qo‗shgan holda, avvaldan tuzilgan jadval yordamida aniqlanadi. Tadqiqotlar
shuni ko‗rsatadiki, issiq jo‗valangan po‗latli transformatorlarda yuksiz ishlash
qo‗shimcha isroflarining hamma xillari o‗zakdagi induksiya qiymati 1,5 Tl dan
oshganda keskin ortar ekan. Mazkur tadqiqotlar yana shuni ko‗rsatadiki,
transformator o‗zaklaridagi induksiyaning qiymati aksariyat uchraydigan 1,15-
1,17 Tl qiymatga yaqin bo‗lganda qo‗shimcha isrof R
q.o
ulushi asosiy isroflar
R
PO
ning 15-20% ni tashkil etar ekan, ya‘ni
o
k
no
n
P
P
P
.
(1,15
1,20)R
n.O
(6)
IV. Tarmoq kuchlanishi egri chizig‗i shakli va davr tezligining
transformator yuksiz ishlashiga ta‘siri
Yuqorida
keltirilgan
fikrlardan
shu
ma‘lum bo‗ldiki, tarmoq
kuchlanishining vaqtga bog‗liqligi asosan sinusoidal shaklda ekan. Agar
kuchlanish va magnit oqim nosinusoidal shaklda o‗zgarsa (2.7) tenglama qanday
o‗zgaradi, degan savol tug‗iladi. Masalan, magnit oqim 2.11-rasmda
ko‗rsatilganicha bo‗lsin. Unda, bu egri chiziqning shakli qandayligidan qat‘iy
nazar, hamma vaqt (1.2) tenglik bajariladi va quyidagi kelib chiqadi:
d
W
dt
e
1
1
13
Bu bog‗lanishni T/2 yarim davr oralig‗ida
dan
gacha integrallab,
quyidagini hosil qilamiz:
2
1
2
/
1
W
d
W
dt
e
T
o
E.yu.k. ning o‗rtacha qiymati kuchlanish egri chizig‗ining shaklidan qat‘iy
nazar quyidagicha bo‗ladi:
f
W
W
T
dt
e
T
T
dt
e
E
T
T
o
урт
4
4
2
2
/
1
2
/
0
1
2
/
1
1
(7)
Agar egri chiziqning shakl koeffisienti iborasini kiritsak,
урт
в
E
E
K
1
1
/
, u
holda kuchlanishning istalgan shaklida
f
W
K
E
K
E
рт
1
1
1
4
(8)
Transformatorlarning e.yu.k. lari uchun umumiy bo‗lgan tenglikdan
quydagi xulosalar kelib chiqadi.
I. Ihtiyoriy transformatorning yuksiz ishlashiga magnit oqimining qiymati,
u bilan birga o‗zakdagi induksiya V ning qiymati, kuchlanishning ma‘lum egri
chizig‗i uchun: a (ma‘lum davr tezlik
1
1
W
ва
f
lar uchun e.yu.k. Ye
1
ga )yoki
1
U
ga (proporsionaldir; b(o‗zgarmas f
1
va U
1
larda o‗ramlar soni W ga
teskari propotsionldir; v) boshqa qiymatlar o‗zgarmas bo‗lib, davr tezlik f
1
o‗zgarsa unga teskari proporsionaldir; g) boshqa qiymatlar o‗zgarmas egri
chiziqning shakli koffisienti Ke ga teskari proporsionaldir;
2. Magnit oqim F
0
ning egri chizig‗i (2.4) ga ko‗ra e.yu.k. ga nisbatan
integral funksya bo‗lganligi sababli, (2.6) tenglamaga binoan tekis qirrali magnit
oqimi egri chizig‗iga uchli qirrali e.yu.k. egri chizig‗i mos keladi va buning aksi
o‗rinlidir;
3. Yuqorida yuksiz ishlash tokining egri chizig‗i haqidagi fikrlardan yana
bir hulosa kelib chiqadi; uch fazali transformatorlarning ishlashda ba‘zan
uchraydigan vaziyatda, ya‘ni agar (magnit o‗zak to‗yingan bo‗lsa) yuksiz ishlash
tokining shakli sinusoidal bo‗lsa, u holda magnit oqimi va faza e.yu.k. dan
birortasining ham egri chizig‗i shakli sinusoidal bo‗la olmas ekan
14
Do'stlaringiz bilan baham: |