O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

11.2  Avtomatik qurilmalari sistemasining tasnifi. 
 
Qurilmalarning  tasnifi  va  ta`rifi  turlicha  bo`lishi  mumkin.  Ularni  funktsional 
vazifalariga ko`ra quyidagi funktsional guruhlarga ajratish mumkin. 
1.  Nazorat  informatsiyalarini  qabul  kiluvchi  qurilmalar.  Bu  guruhni  elektrik  va 
noelektrik mikdorlarni o`lchovchi o`zgartkichlar tashqil qiladi. 
2.  Nazorat  informatsiyalarini  uzatuvchi  qurilmalar.  Bunga  signallarni  sath  va 
ko`rinishlarini  o`zgartkich  qurilma,  modulyatorlar  demodulyatorlar,  shifratorlar, 
deshifratorlar, aloqa chiziqlari va shu kabilar kiradi.  
3.  Boshqaruvchi    signallarni  ishlab  chiqaruvchi  va  informatsiyani  o`zgartiruvchi 
qurilmalar.  Bu  guruh  qurilmalari  juda  murakkab  bo`lib,  informatsiyani  saqlash  va 
arifmetik  –  logik  o`zgartirishlarni  amalga  oshiradi.  Aynan  shu  guruh  qurilmalari 
dasturiy hisoblash texnikasi vositalarini qo`llanilishida, bir qancha eXMlardan iborat 
sistemalar yoki boshqaruvchi  hisoblash mashinalarigacha qo`llaniladi. 
4.  Buyruk  informatsiyalarini  uzatish  qurilmalar.  Ularning  ko`pchiligi  ikkinchi 
guruhdagilar bilan umumiy, lekin bu erda energetik muammolar juda muhimdir. 
5.  Buyruq  informatsiyalarni  bajaruvchi  qurilmalar.  Bu  guruhda  turli  dvigatellar, 
elektromagnitlar,  muftalar,  kontaktorlar  va  shu  kabilarni  qo`zg‘atish  uchun 
qo`llaniladi. 
1-rasmda  muvofiq  BT  va  BO  larni  birgalikdagi  ishini  qurilmaning  ajratilgan 
funktsional guruhlari bilan bog‘langan holda aniqlik kiritish mumkin.  
(2-rasm).  Qurilmalarning  guruh  raqami  2-rasmdagi  5  ta  ajratilgan  guruhlarga  mos 
keladi. 
 
Qurilmani bitta umumiy funktsional o`zgartirish vazifasini bajaruvchi element 
yig‘indisi kabi ta`riflash mumkin. 
      elementni  bir  o`zgartirish  operatsiyasini  bajaruvchi,  konstruktiv  umumiy 
detallarning yig‘indisi deb tushunish mumkin. 
      Quyida hisoblash texnikasini elementlarga, qurilmalarga, sistemalarga bo`linishi, 
avtomatika vositalari sistemalarini shartli bo`linishlarga e`tibor qaratiladi. 
      Integral  texnologiyaning  juda  tez  rivojlanishi  keltirilgan  tasnif  chegaralarini 
uzluksiz uzgartiradi.