O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

r
o
o
o
O

 operatorga texnologik jarayonni amalga 
oshishi  haqida  informatsiya  (operatorga  aloqa)  beradi  va  operator  qarori 
(operatordan  BTga  aloqa)  ga  ko`ra  BT  orqali  BO  ga  ta`sirlarni  etkazishni 
ta`minlaydi.  ABT  va  BAT  atomlari  bilan  birinchi  tanishish  ABTdagi 
avtomatlashtirishning  tugatilganligi  haqidagi  va    ulardagi  murakkabliklar  haqida 
tasavvurni hosil qiladi. 
SHartsiz,  ABT  va  BAT  lar  turli  murakkabliklarga  ega,  lekin  maqsadga  ko`ra 
BAT  ko`proq  murakkab  sanaladi.  Bunday  tasdiq  BAT  ning  ABT  bilan  bir  xil 
asosiy sabablarini tahlilini amalga oshirgach aniq bo`ladi.  
    BAT  ni  mavjud  bo`lishini  birinchi  sababi  –  o`ta  murakkabli  va  boshqarish 
jarayonining  to`la  o`rganilmaganligi  .  Bu  BT  ga  boshqarish  funktsiyalarini  to`la 

---

 
OY 
1 
2 
3 
4 
5 
оператор
о 
uzatishni  ta`minlay  olmaydi  va  boshqarish  vaqtida  inson  o`zining  malakasi  va 
intuitsiyasi bilan qatnashishi lozimligiga olib keladi.   
                      
 
                                                         F                                                  
  f
1
        f
n    
    
                                         
                              x
1 
 
 
 
 
 
y
1 
 
                       x       
 
 
 
 
          y 
                              x
n 
 
 
 
 
 
 y
m
 
 
 
 
 
        
                                                u
1             
    u
p
 
 
 
 
 
 
 
   u 
 
 
 
                     
 
       Q
1
  Q
2         
Q
3
   
 
 
 
 
1-rasm. Boshqarish sistemalari bilan ob`ektlarining birgalikda ishlashi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                         
F 
 
                           
                               
                          x                                               y 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ОУ 
 
СУ 
дисплей 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-rasm. Beshta funktsional guruh moslamalari majmui ko`rinishidagi 
boshqarish sistemasi. 
 
                                     CU 
 
 
 
 
 
 
 
 
              a - markazlashtirilgan:                       b – markazlashtirilmagan. 
 
3-rasm. Boshqarish sistemasining bir sathli strukturalari 
                               
 
 
 
                             
 
 
                             
 
 
 
 
                                                         SU 
                 II- sath                                                              
 
4-rasm. Ikki sathli boshqarish sistemasi. 
 
Ikkinchi  sababi  –  iqtisodiy  jihatdan  bo`lib,  ularni  avtomatik  boshqarishga 
BOlarini  to`la  tayyorlamaganligi  bilan  bog‘liq  [1-4].  Boshqarishning  yangi 
organlarini  kiritish  iktisodiy  jixatdan  o`rinsiz  bo`lishi  aniq.  Masalan  sotuvchi 
suvni 
birdan 
qo`shish 
yoki 
ajratishda 
instrumentlar 
smenasida 
va 
СУ 
     СУ
1
            СУ
2
         СУn 
  
ОУ
1
             ОУ
2  
          ОУ
3
 
    З
1
                  З
2
               Зк 
  
ОУ
1
             ОУ
2  
          ОУ
3
 
    З
1
                  З
2
               Зк 
 
ЦСУ 
     
ОУ1                      ОУ2                        ОУ3 
        З
1 
                         З
2
                           Зк 
 
СУ2 
СУ1 
СУλ 

---

tayyorlanayotgan  detallarda  bu  erda  suvni  boshqarish  uchun  etarlicha  qo`lda 
amalda  oshiriluvchi  ventillar  bor.  BAT  ga  ichki  bog‘lanishlardan  xabarlarni 
etkazib  turish  uchun  operator  bilan  aloqani  o`rnatuvchi  qurilma  yaratilishi  va 
qurilmalar tarkibiga kiritilishi talab qilinadi. 
Bu qo`shimcha qurilma inson – operator sistemasiga qatnashuvchi murojatlarni 
xususiyatini  hisobga  olgan  holda  o  vektor  bo`yicha  ikkitomonlama  aloqani 
ta`minlab beradi .   
Sistemalar  turi  (ABT  va  BAT)  dagi  ichki  xususiyatlardan  kelib  chiqib  ,  u 
Boshqarishning  umumiy  maqsadiga  buysunuvchi  qurilmalar  majmui  kabi 
izoxlanadi.