O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

4-rasm.Sterilizatsiya jihozi
Maxsulotni saqlashda ro‘y beradigan isrofgarchilik ikki turga bo‘linadi: 1) 
miqdoriy isrofgarchilik; 2) sifat o‘zgarishlariga aloqdor isrofgarchilik. 

---

39 
Isrofgarchilik turlari ko‘pincha bir-biriga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni uyum sifatining 
aynishi miqdor kamayishi bilan qo‘shilib boradi yoki buning aksi kuzatiladi.
Sifat o‘zgarishdagi isrofgarchilik. Ma’lumki, saqlash to‘g‘ri tashkil etilganda 
mahsulot sifati buzilmaydi. Isrofgarchilik saqlash muddatining cho‘zilishi bilan
bog‘liq bo‘lib, mahsulotning saqlanuvchanlik muddati o‘tganidan keyin ro‘y 
beradi. 
Ko‘pgina o‘simlik maxsulotlari to‘g‘ri saqlashning boshlang‘ich davrida 
to‘liq etilish jarayonini o‘tab, ularning oziq-ovqat yoki unuvchanlik xususiyatlari 
yaxshilanadi. Ma’lumki, hosil yig‘ib olingandan keyingi etilish pomidor, olmaning 
qishki navlarini to‘liq pishishida namoyon bo‘ladi. 
Maxsulotlarni saqlashda sifat ko‘rsatkichlarining pasayishi noqulay jarayonlar 
oqibatida amalga oshadi; aksincha va mahsulot turlarida unish, ularga 
mikroorganizm yoki xasharotlarning ta’siri, buzilishi, kemiruvchi va qushlar 
tomonidan ifloslanishi, shuningdek shikastlanishi natijasida ro’y beradi.
Xalq 
xo‘jaligining 
barcha 
bo‘g‘inlarida 
maxsulot 
zaxiralarini 
nobudgarchilikka yo‘l qo’ymasdan saqlash muxim vazifa hisoblanib, mustahkam 
material texnik bazasi va malakali mutaxassislar yetarli bo‘lishini talab etadi. 
Mamlakatimiz xalq xo‘jaligining turli soxalarida meva-sabzavot maxsulotlarini 
sifatli saqlash va dastlabki ishlov berishni ilmiy asosda tashkil qilish va ishini 
puxta bilgan tovarshunos, iqtisodchi, hosilot texnolog va mexaniklar tomonidan 
amalga oshirilib boriladi.
Qishloq xo’jaligida meva-sabzavot maxsulotlarini saqlash va dastlabki ishlov 
berishni tashkil qilishga mutasaddi bo‘lgan mutaxassislar oldiga quyidagi vazifalar 
qo‘yilgan: 
maxsulotlarni imkon boricha yo‘qotmaslik hamda sifat o’zgarishidagi 
isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymaslik; 
saqlanayotgan davrda tegishli texnologik usul va tartiblarni qo‘llab, maxsulot 
zaxiralarining sifatini yanada oshirish; 
kam mehnat va sarf-xarajat qilib, maxsulotlarni iqtisodiy jihatdan samarali 
saqlash lozim. 

---

40 
Shuningdek iqtisodiy masalalar muhim hisoblanadi, chunki ba’zi maxsulotlarni 
saqlash va dastlabki ishlov berishda sarf xarajatlar maxsulot ishlab chiqarishdagi 
qiymatdan oshib ketadi. Bu esa xarajatlarni kamaytirish sifat o‘zgarishidagi 
isrofgarchiliklarga uzviy bog‘liqligini anglatadi.