O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

Fe’l mayllari sinonimiyasi.
Fe’l mayllarini hosil qiluvchi affikslar nutq talabiga ko‘ra 
o‘zaro
 sinonim
sifatida ham ishlatiladi: 

---

111 
1. Xabar maylidagi fe’l buyruq-istak mayli manosini ifodalashda ishlatiladi: 
Qani, yigitlar, ketdik!
Kechagi qiliqlaring uchun bugun hech yoqqa chiqmaysan, tushundingmi! 
2. Xabar maylidagi fe’l shart mayli vazifasida qo‘llanadi: 
Va’da berdingmi-bajar
. 
Boshga bir ish 
tushdimi, yagona yo‘l- uni jasorat bilan yengishdir. 
3. Buyruq-istak maylidagi fe’l xabar mayli vazifasida ishlatiladi: 
Bolani o‘qitish o‘rniga 
xizmatingizni qildiring, yana urdiring! Sizda insof bormi? (xizmatingizni qildiribsiz, urdiribsiz) 
4. Buyruq–istak maylidagi fe’l shart mayli vazifasida qo‘llanadi: 
Kimlardir mehnat qilsin-u, 
rohatini siz ko‘rasizmi?! Avval qo‘ng‘iroq chalsin, keyin hammamiz birga tashqariga chiqamiz. 
5.Shart maylidagi fe’l xabar mayli ma’nosini ifodalashga xizmat qiladi: 
Kenjaboyning o‘g‘li 
yugurib kelsa-yu, to‘ni bilan sumkasini qo‘limga tutqazsa bo‘ladimi? (O.) (qo‘limga tutqazdi). 
6. Shart maylidagi fe’l buyruq-istak mayli vazifasida qo‘llanadi: 
Sabr qilsang, g‘o‘radan halvo 
pishar (sabr qil, g‘o‘radan halvo pishadi).
6-§.Fe’llarning tuslanishi.
Fe’l mayllari, odatda, grammatik shaxs, zamon ma’nolari bilan 
bog‘liq holda ifodalanadi. Shuning uchun ham ularni yuzaga keltiruvchi grammatik shakllar shaxs-
son affikslari deb yuritiladi. Fe’llarning shaxs-son affikslari bilan o‘zgarish esa, tuslanish deyiladi. 
Demak, shaxs-son affikslarining jami tuslovchilardir. O‘zbek tilida tuslovchilar quyidagicha uch
guruhga birlashadi. 
1.To‘liqsiz tuslovchilar: 
B i r l i k 
K o‘ p l i k 
I shaxs 
II shaxs 
III shaxs 
o‘qidi+m 
o‘qidi+ng 
o‘qidi+0 
o‘qidi+k 
o‘qidi+ngiz 
o‘qidi+(lar) 
2.To‘liq tuslovchilar: 
B i r l i k 
K o‘ p l i k 
I shaxs 
II shaxs 
III shaxs 
o‘qib+man 
o‘qib+san 
o‘qib+di 
o‘qib+miz 
o‘qib+siz 
o‘qib+di (lar) 
3.Buyruq-istak mayli bilan tuslanish: 
Birlik 
Ko‘plik 
I shaxs 
II shaxs 
III shaxs 
o‘qi+y// -yin 
o‘qi // o‘qi+gin 
o‘qi+sin 
o‘qi+ylik 
o‘qi+ngiz 
o‘qi+sin(lar) 
Bu tuslovchilardan birinchi guruhi (to‘liqsiz tuslovchilar) mayl va zamon bilan aloqador 
bo‘lsa, 
-di
va 
-sa
affiksli sof fe’llarga qo‘shiladi. Ikkinchi guruhli (to‘liq shakl) esa, ravishdosh, 
sifatdosh va kesim vazifasidagi boshqa so‘zlarga qo‘shiladi. Uchinchi guruh tuslovchilar faqat 
buyruq - istak mayli uchun xosdir.