O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
10.2. Reley qonunlari 
 
 
 
 
RELEY DJON UILYAM 
 
(1842-1919). 
Ingliz 
fizigi. 
1879-1884 
yilda 
Kavendish 
laboratoriyasining 
professori. 
Ilmiy 
yo’nalishi 
tebranish 
nazariyasi. Isssiqlik nurlani-
shining nazariyasini yaratgan, 
molekulyar 
fizika, 
akustika, 
gidrodinamika, elektro magne-
tizm, optika yo’nalishlarida 
ishlagan. Birinchi bo’lib avto 
tebranishlarni kuzatgan. Faza va 
gruppaviy tezliklar nazariyasini 
rivojlantirgan. Molekulyar so-
chilish nazriyasini yaratgan. 
1871-yilda sochilish qonunlari-
ni tuzgan. Osmonning ko’kimtir 
rangda 
bo’lish 
sababini 
tushuntirgan. 1894-yilda argon 
Yorug’likning sochilishida quyidagi Reley 
qonunlari o’rinli bo’ladi: 
1. Sochilgan nurlarning intensivligi muhitga 
tushayotgan yorug’lik chastotasining to’rtinchi 
darajasiga to’g’ri proporsional bo’lib, to’lqin 
uzunligining 
to’rtinchi 
darajasiga 
teskari 
proporsional bo’ladi.
4
4


const
const
I


2. Sochilgan nurlarning intensivligi muhitga 
tushayotgan maksimal yorug’lik intensivligining 
yarmiga to’gri proporsional bo’ladi.
)
cos
1
(
2
1
2
max




I
I
 
bu yerda: 

-sochilgan nurlar yo’nalishi bilan 
muhitda to’lqinlar tarqalish tezligining yo’nalishi 
orasidagi burchak. 
3. Agar sochilgan nurlarning yo’nalishi o’tuvchi 
yorug’liklar yo’nalishi 
2
/

ga teng bo’lsa, sochilgan 
nurlar to’la qutblangan bo’ladi. 

---

73 
elementini kashf etgan. 1904-
yilda 
Nobel 
mukofotining 
laureati. 1900-yilda absolyut 
qora jism nurlanish spektridagi 
qonuniyatlarini yaratgan. 1887-
yilda jismlarning magnitlanish 
xossalarini o’rgangan. Birinchi 
bo’lib refraktometrni yasagan. 
Birinchi bo’lib prizma va 
difraksion 
panjaraga 
ega 
bo’lgan 
optik 
qurollarning 
ajrata 
olish 
qobiliyatini 
aniqlagan. O’ziga xos Reley 
monometerini 
ixtiro 
qilgan. 
Tovush kuchini o’lchashga 
mo’ljallangan Reley diskini 
yasagan.