O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

155.125.46.36; 
168.25.146.08
va hokazo. Kompyuterlar orasida ma’lumotlar almashish uchun IP-
manzil ishlatiladi. URL manzili

bu Internetdagi kompyuterlarning matnli nomi. URL 
manzil nuqtalar bilan ajratilgan harf va raqamlar ketma-ketligidan iborat uchta va undan 
ortiq qismdan tashkil topadi, masalan, http://
www.microsoft.com
, http://
www.gov.uz
, 
http://www.akmal.ru va hokazo. Internetda e’lon qilingan har qanday elektron hujjat 
o’zining URL manziliga ega bo’ladi. Kompyuterdagi ikkita elektron hujjat bir xil URL 
manziliga ega bo’lmaydi. Manzilning IP formada yozilishi kompyuter uchun qulay 
bo’lsa, foydalanuvchi uchun noqulaylik tug’diradi, chunki bu sonlar ketma-ketligini 
yodda saqlab qolish biroz qiyinchilik tug’dirishi mumkin. URL manzilini esda saqlab 
qolish osonroq. URL manzilining o’ng tomondan oxirgi ikkita qismi kompyuterning 
domen 
nomini aniqlaydi. URL manzilining eng oxirgi qismi kompyuter tegishli 
bo’lgan tashkilot kategoriyasini aniqlaydi. Masalan, 
uz
qiymati kompyuterning 
O’zbekiston respublikasiga tegishli ekanligini bildiradi. URL manzilining yozilish 
qoidasi shundan iboratki, ixtiyoriy hujjatning qaysi davlatga tegishli ekanligini birdan 
aniqlab olish mumkin. URL manzilini kiritishni soddalashtirish ham mumkin. 
Birinchidan, manzilning http:// qismini yozmaslik ham mumkin, buni brauzerning o’zi 

---

avtomatik ravishda qo’yadi. U holda yuqorida keltirilgan manzillar 
www.gov.uz
, 
www.microsoft.com
, 
www.ramblert.ru
ko’rinishda bo’ladi. Ikkinchidan, agar manzil 
www.microsoft.com
ko’rinishda bo’lsa, u holda faqat microsoft qismini kiritish va 
Ctrl

Enter tugmachalarini bosish kerak bo’ladi. Brauzer avtomatik ravishda uni 
manzilga aylantiradi. 
Ba’zi davlatlar uchun kompyuterning domen nomi(URL manzilining eng oxirgi 
qismi)ni keltiramiz: *.uz

O’zbekiston, *.ru

Rossiya, *.uk

Buyuk Britaniya, 
*.cn

Xitoy, *.de

Germaniya, *.ca

Kanada, *.fr

Franstiya, *.il

Isroil, *.ua

Ukraina 
va hokazo. Internetda Amerika Qo’shma Shtatlari uchun 
domen
sifatida ko’p kodlar 
ishlatiladi. 
Masalan, 
*.com

tijorat bilan shug’ullanuvchi firmalar uchun, 
*.edu

universitet va boshqa o’quv yurtlari uchun, *.org 

notijorat tashkilotlar uchun, 
*.gov

Davlat 
miqyosida, 
*.net

Internetning 
xizmat 
provayderlari 
uchun, 
*.mil

harbiylar uchun va hokazo. AQShda ba’zan *.su kodi ishlatilishi ham mumkin.
Umuman, agar e’lon qilingan domen nomida davlatni bildiruvchi nom qo’llanmasa, u 
holda bu manzil AQShga tegishli ekanligini bildiradi. 
Tayanch iboralar: 
Ma’lumotlar bazasi, ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari, maydon, yozuv, 
daraxtsimon, tarmoqli, relyastion modellar , maydon tiplari, maydon parametrlari, 
jadval, surov, forma, hisobot, QBE surovlar, SQL so’rovlar.