O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

Boshqaruv tizimining pog‘onaliligi. 
Odatda istalgan tashkilot bir necha 
ob’ektlardan iborat murakkab kompleks bo‘lib, ularning o‘zi ham boshqaruv 
jarayoni va qismlaridan tashkil topgan. Shu bois ham kompleksning kelishilgan 
holda ishlashi uchun qo‘shimcha boshqarish qismi kiritiladi. U boshqa boshqarish 
qismlari va boshqariluvchi jarayonlar (lokal boshqarish tizimlari kabi) harakatlarini 
muvofiqlashtiradi, ular faoliyatini kompleksning umumiy maqsadlarini bajarishga 
yo‘naltiradi. Ancha murakkab tuzilishli boshqaruvchi jarayonda boshqarish qismi 
ko‘p darajali tuzilmaga ega bo‘lishi mumkin. Bu ko‘plab boshqaruv tizimlari 
uchun xos xususiyat. 
Odatda ob’ektning boshqarish qismida boshqarishning oliy, o‘rta, quyi 
darajasi farqlanadi (1.4-rasm). Ulardan har biri o‘z funksiyalari to‘plami, 
kompetensiya darajasi bilan izohlanadi va tegishli axborotga muhtoj bo‘ladi. 
Boshqarishning yuqori darajasida strategik boshqarish, tashkilot vazifasi, 
boshqarish maqsadlari, uzoq muddatli rejalari, ularni amalga oshirish strategiyasi 
belgilanadi. Boshqarishning o‘rtacha darajasi – texnik boshqaruv darajasi 
hisoblanadi. 
Bunda taktik rejalar tuziladi, ularni amalga oshirish nazorat qilinadi, 
resurslar kuzatib boriladi va hokazo. Boshqaruvning kuyi darajasida tezkor 
boshqaruv rejasi, ya’ni, hajm-takvim (kalendar) rejalari bajariladi, tezkor nazorat 
va qayd etish amalga oshi-riladi. 
Boshqarish darajasi (boshqaruv faoliyat turi) hal etiladigan masalaning 
murakkabligi bilan belgilanadi. Masala qanchalik murakkab bo‘lsa, uni hal etish 
uchun shunchalik yuqori darajadagi boshqaruv talab etiladi. Bu urinda shuni 
nazarda tutish kerakki, tezkor hal etishni talab etuvchi oddiy masalalar nisbatan 
ko‘p yuzaga keladi. Demak, ular uchun tezkor qaror qabul qilinadigan, nisbatan 
quyi boshqaruv darajasi qabul qilinadi. Boshqaruv paytida shuningdek, qabul 
qilinadigan qarorlarni amalga oshirish dina-mikasini kam hisobga olish zarur. Bu 
hol boshqaruvga vaqtinchalik omil nuqtai nazaridan qarash imkonini beradi. 
Tezkor boshqaruv darajasi ko‘p marta qaytariluvchi vazifalar va 
operatsiyalarini hal etishni hamda keladigan joriy axborotlar o‘zgarishini tez qayd 
etishni ta’minlaydi. Mazkur darajada bajariladigan operatsiyalar hajmi ham, 
boshqaruv qarorlarini qabul qilish dinamikasi ham yetarlicha yuqori.