|
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Maktabda tayyorlashda bolalarni o’qish va yozishga o’rgatish
ahamiyati xususida gapiring.
2. Maktabda o’qish va yozishga o’rgatishning qanday davrlarini
bilasiz?
3. Alifbogacha bo’lgan davr mashg’ulotlari qanday tarzda tashkil
etiladi?
4. Alifbo davri mashg’ulotlari tashkil etish yo’lari haqida
gapiring.
5. Alifbodan keyingi davr mashg’ulotlari qay tarzda tashkil
etiladi?
6. Analiz va sintiez tovush metodi asosida savodxonlikni
takomillashtirishni misollar asosida tushuntiring.
7. O’qishga o’rgatish va yozuv o’rgatishning metodik talablarini
ayting.
106
13-mavzu: Maktabgacha muassasalarda nutq
o’stirish ishini tashkil etish
Reja:
1. Bog’chada to’g’ri nutq o’stirish ishining qulay sharoiti.
2. Nutq o’stirish ishining gigienik sharoiti.
3. Atrofdagi kishilar bilan munosabatni shakllantirish.
4. Nutq o’stirish bo’yicha qo’llanmalar.
Asosiy tayanch so’zlar:
Maktabgacha muassasalar, gigienik talablar, atrofdagi kishilar,
ota-ona, kattalar, oshpaz, xizmatchi, tarbiyachi, musiqachi, shifokor,
usuliy ishlar.
Mavzu
“Til va nutq o’stirish metodikasi fanining maqsad va vazifalari”.
Ma`ruza mashg`ulotning texnologik kartasi
Dars bosqichlari va
vaqti
O'qituvchi
Talaba
1-boqich
Kirish
(5 daqiqa)
1.Ma`ruza
mashg'ulotning
tashkiliy qismini amalga oshiradi,
mavzu(Bog’chada
to’g’ri
nutq
o’stirish ishining qulay sharoiti.
Nutq o’stirish ishining gigienik
sharoiti. Atrofdagi kishilar bilan
munosabatni shakllantirish.
Nutq
o’stirish
bo’yicha
qo’llanmalar.), maqsadi, rejasini
e'lon qiladi.
1.Eshitadi, yozadi, javob beradi.
.
2-bosqich
Asosiy bosqich
(70 daqiqa)
1.
Mavzu
haqida
tushuncha
beriladi. (1-ilova)
2. Mavzu yuzasidan misollar
keltirib izohlanadi. (2-ilova)
3.Aqliy hujum asosida ma’ruzada
o’rganillgan nazariy bilimlarini
savol – javob orqali aniqlaydi. (3-
ilova)
1. Eshitadi, yozadi,
2.Eshitadi, yozadi, javob beradi,
bajaradi
3. Savollarga javob beradi.
4-bosqich
Yakuniy bosqich
(5 daqiqa)
1.Talabalarni
rag’batlantirish,
baholarni e'lon qilish, uyga vazifa
berish,
mashg’ulotga
yakun
yasash.
2. Adabiyotlar ro`yhatini beradi
1.Eshitadi, yozadi, bilib oladi.
2. Eshitadi yozib oladi.
107
Tilshunoslik bolalar nutqni kattalarga taqlid qilish yo’li bilan
egallab olishlarini isbotlab berdi. Tarbiyachining nutqi ona tilini
endigina o’rganayotgan bolalar uchun namuna va ularga ta'sir etish
vositasidir.
Bolalar
hali
tajribalari
yo’qligi,
nutqlari
yaxshi
rivojlanmaganligi sababli kattalar nutqidagi yaxshi jihatlarga ham
yomon tomonlariga ham bir xilda taqlid qilaveradilar.
Har bir yosh guruhdagi bolalar, o’z tarbiyachilari bilan
maishiy-xo’jalik, mehnat, o’yin faoliyatiida muloqotda bo’ladilar.
Tarbiyachi bolalar o’yinini tashkil etadi, badiiy asarlarni o’qib beradi
yoki hikoya qiladi. Mana shu jarayonda tarbiyachi nutqining yaxshi
tomonlari ham, nuqsonlari ham yaqqol namoyon bo’ladi va bu
xususiyatlar tarbiyalanuvchilar nutqida o’z aksini topadi. Demak,
tarbiyalanuvchilarining nutq xususiyatlari to’laligicha tarbiyachi nutqiga
bog’liq. Doimo bolalarning diqqat markazida bo’lgan tarbiyachining
nutqi bolalar uchun madaniy nutq namunasi hisoblanadi. Tarbiyachi
tomonidan ifodali va mazmunli qilib o’qib berilgan yoki hikoya
ko’ringan ertak bolalarda badiiy asarlarga qiziqish va muhabbatni
tarbiyalaydi, so’zning sehrli (jozibali) kuchini his etishga o’rgatadi, asar
mazmunining xotirada uzoq, saqlanishini ta'minlaydi, aksincha, xuddi
shu hikoyani yoki ertakni quruq, mazmunsiz, tez tempda, past ovozda
hikoya qilib berish bolalarni zeriktiradi, toliqtiradi, badiiy asarga
bo’lgan
muhabbatini,
qiziqishini
so’ndiradi,
boladagi
ruhiy
jarayonlarning (xotira, hissiyot, diqqat, tafakkur va hokazolar)
rivojlanishini chegaralab qo’yadi.
To’g’ri nutq malakasi boshqa malakalar kabi bolalar bog’chasida
shakllantiriladi. Oddiy tushunarli, obrazli, ifodali, mazmunli qilib aytib
berilgan ertakdan, she'rdan, hikoyadan bola ko’ngli yashnaydi, huzur
qiladi, estetik zavq oladi. Demak, tarbiyachining oddiy, tushunarli,
obrazli, jonli, ifodali nutqi bolaga estetik tarbiya berishda asosiy vosita
hisoblanadi.
Tarbiyachida madaniy nutqning yo’qligi, ya'ni so’zlar tarkibidagi
ba'zi tovushlarni noto’g’ri talaffuz etishi, so’z birikmalarini noto’g’ri
tuzishi, so’zlarga noto’g’ri urg’u berishi, ularni mantiqsiz ishlatishi,
nutqdi grammatik tomondan noto’g’ri shakllantirishi va hokazolar
bolalar tomonidan qanday bo’lsa shundayligicha qabul qilinib, ularning
shaxsiy nutqlariga aylanib qoladi. Natijada bunday nutq nuqsonlariga
ega bo’lgan bolalar nutqiy muloqotga kirishganda, ularning nutqi
atrofdagilarga tushunarsiz bo’lib qoladi, kelajakda esa maktab va
boshqa uquv yurtlarida bilim olishda qiynaladilar. Demak, bolalarga
108
aqliy, axloqiy tarbiya berishda ham tarbiyachining to’g’ri nutqi zaruriy
vosita hisoblanar ekan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
