O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

3.1. Avtomatika sistemalarini blokli-ierarxik usulda loyihalash. 
Odamning muhandislik faoliyati avvalo texnik ob`ektlarni ishlab chiqish -
ularni loyihalashga bog‘liq bo`ladi. Loyihalash bu – yangi mahsulot yaratish yoki 
berilgan talablarni qondiruvchi yangi jarayonlarni amaliyotda qo`llash uchun zarur 
bo`lgan barcha hujjatlarni olish maqsadidagi qidiruvlar, tadqiqot, hisob-kitob va 
konstruktsiyalash bo`yicha ishlar majmuasidir. Inson faoliyatining istagan sohasida 
eHMni qo`llash ulkan formallashtirish, tushunchalarni, terminlarning bir xilligini va 
tasnifning aniqligini juda qat`iy aniqlash yuzasidan qo`plab murakkab masalalarni 
qayta ko`rib chiqishni talab qiladi. Bu munosabatlarda va avtomatika sistemalarini 
loyihalash sohasida istisnolar bo`lishi mumkin emas [2, 4]. 
Fan va texnika taraqqiyoti barcha murakkabroq texnik ob`ektlar – katta 
miqdordagi o`zaro bog‘langan elementlardan tuzilgan murakab sistemalar 
(avtomatika sistemalari)ni yoritishga olib kelmoqda.bu ob`ektlarni ishlab chiqish 
uchun bir necha yil vaqt va ko`pgina mutaxassislarni jalb etishni talab qiladi. 
Loyihalashning bunday muddati odatda to`g‘ri kelmaydi, chunki vaqt o`tgani sari 
ma`naviy jihatdan eskira boshlaydi. 
Buning 
oldini 
olish 
uchun 
ikkita 
tendentsiya 
mavjud, 
sistemani 
murakkablashtirish va loyihalash muddatini qisqartirish, bular avtomatika 
sistemalarini loyihalashni avtomatlashtirishni kundalik zaruriyatga aylantiradi. 
Blokli-ierarxik usulda loyihalash jarayoni va ob`ektning o`zini taqdim etish 
bosqichlarga 
taqsimlanadi. 
YUqori 
bosqichda 
eng 
umumiy 
qismlar 
va 
loyihalanayotgan sistemaning o`ziga xosliklarini ko`rsatuvchi kam detalli 
ko`rinishdan foydalaniladi. Ishlab chiqishning har bir yangi bosqichida ko`rib 
chiqishning to`liqlik darajasi o`sib boradi, bunda sistema to`lig‘icha emas, alohida 

---

bloklar sifatida qaraladi. Bunday usul har bir bosqichda masalalarni mumkin daraja 
murakkablikda, ya`ni inson tushunadigan, anglay oladigan va loyihalash vositalari 
yordamida echish mumkin bo`ladigan qilib formulalashtirish va maslalarni hal 
qilishga imkon beradi. Bloklarga bo`lish shunday bo`lishi kerakki, istagan 
bosqichdagi blokning hujjatlari bitta odam tomonidan aniqlanadi va qabul qilinadi.