O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

3. 
Uzluksiz 
va 
diskret 
ob`ektlarni 
ishlab 
chiqishdagi 
TZ
shakllari.
Boshqa uzluksiz ob`ektlarni ishlab chiqishda ham TZ bir xil shaklga ega. 
Masalan, gidravlik turbinalarni loyihalashda TZ ga foydali quvvat, turbina valining 
aylanish chastotasi, KPD kabi chiqish parametrlari bo`yicha talablar qo`yiladi. Bu 
erda tashqi parametrlar bilan turbinaning ishchi bosimiga nisbatan beriladi. 
Turbinaning asosiy elementlari ishchi uchun, ichki parametrlar – kuraklarning 
shaklini, o`zaro joylashuvini va geometrik o`lchashlarni tavsiflaydigan kattaliklardir. 
Sosli kuchsiz uzatishni loyihalashda chiqishda parametrlari uzatishlar soni va KPD da 
uzatishlar bo`ladi, uzatishlar soni etaklanuvchi va etaklovchi vallarning aylanish 
chastotalari nisbatiga tendir. Ichki parametrlar bilan g‘ildirakning tishlari soni va 
diametriga nisbatan beriladi. 
Diskret ob`ektlar uchun texnik topshiriq ( TZ) odatda bir necha boshqa 
ko`rinishlarga ega bo`ladi. Radioelektron tizimning bir necha mantiqiy 
qurilmalarining ishlab chiqishdagi TT ( TZ) ni ko`rib chiqamiz: to`rtta kirish va 
ikkita chiqishga ega bo`lgan qurilmaning sxemasi ishlab chiqiladi. Kirish va 
chiqishlardagi signallar mantiqiy o`zgaruvchilarni ifodalaydi, ya`ni ikkita mumkin 
bo`lgan kattalikni qabul qilish mumkin, bulardan biri 1 ni, ikkinchisini 0 ni bildiradi. 
Blokni funktsiyalash rostlik jadvaliga mos kelishi kerak. 
a
1
 a
2
 a
3
 a
4
 b
1
 b
2
 
0 0 0 0 0 0 
0 0 0 1 1 0 
0 0 0 0 0 1 
. . . . . . 
1 1 1 1 1 1 
CHiqish signallarining kirish signallariga nisbatan oralig‘ini 0,3 mks dan oshmasligi 
kerak.
Rostlik jadvaliga: a
1
-a
4
-kirish, b
1
va b
2
esa chiqish o`zgaruvchilaridir, har bir 
satr navbatdagi kirish signallarining kombinatsiyasi olingandagi signallarning talab 
qilingan kattaligiga chiqishga beradi.
Mantiqiy sxemalarni loyihalash bosqichida berilgan TT (TZ) ni bajarishdagi 
bosh vazifa bu – rostlik jadvaliga mos xolda funktsiyalashni ta`minlovchi va bir 
necha jihatlarga ko`ra optimallikka ega bo`lgan sxemalarni ishlab chiqishda 
avtomatik tarzda TT (TZ) ga kirib ketadi, bunda oraliqlar yig‘indisining o`rniga 
alohida elementlarning oraliqlari ko`rsatib o`tilgan bo`ladi. 
Diskret ob`ektni loyihalash tipik TT ( TZ ) si ishga yaroqlilik shartlari va bir 
necha qo`shimcha shartlar va cheklovlar tavsifdan iborat bo`ladi, ko`rinib turibdiki, 
optimallik mezonini ko`rsatish shart emas, chunki uning mavjud bo`lishi doimo 
zarurdir . Bunday TT (TZ) ning o`ziga xosligi albatta tengliklar yoki tengsizliklar 
shaklida bo`lishi shart emas, ular mantiqiy tenglamalar matnli yoki rostlik jadvali 
ko`rinishga ega bo`lishi mumkin.

---

 Nazorat savollari:
1.
Avtomatika tizimlarini loyihalashning asosiy bosqichlarini
sanab o`ting.
2.
Loyihalashdan oldingi bosqich haqida so`zlab bering.
3.
Tajriba konstruktorlik ishi natijasi bo`lib nima?
hisoblanadi? 
4.
Ishchi loyihalash bosqichi xaqida so`zlab bering. 
5.
Texnik loyixalash bosqichida qanday misollar hal qilinadi.