O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

sxemalarini loyihalash 
Reja: 
1.
Funktsioal sxemalarning vazifasi va ularni bajarilishining umumiy tamoyillari

2.
Texnologik jihoz, uskuna va kommunikatsiyalarni funktsional sxemalarda 
ifodalash

3.
Funktsional sxemalarda avtomatlashtirish vositalari va asboblarining shartli 
harfiy belgilanishi

4.
Avtomatlashtirish vositalari va asboblarining funktsional sxemalarda shartli 
grafik tasvirlash. 
1.Funktsional sxemalarning vazifasi va ularni bajarilishining umumiy 
tamoyillari 

---

 
Funktsional sxemalar avtomatlashtirish sistemalari loyihasining asosiy texnik 
hujjati bo`lib, unda texnologik ob`ekt va avtomatik nazorat, rostlash boshqarish va 
shu kabi vositalari birgalikda tasvirlanadi 
Funktsional sxemalarni tuzishda Davlat Standarti DS21.404-85 va ko`rsatma 
material RM4-4-85 talablariga rioya etiladi. 
Funktsional sxemalarni loyihalash jarayonida quyidagi masalalar hal etiladi: 
1.
Texnologik jarayonning muqobil avtomatlashtirish hajmi aniqlanadi; 
2.
Avtomatik tarzda nazorat, rostlash va boshqarish lozim bo`lgan texnologik 
parametrlar belgilanib, texnik vositalar majmuasini tanlash maqsadida ularing 
o`lchash chegaralari, usullari aniqlanadi; 
3.
Masofadan va avtomatik boshqariladigan ijro mexanizmlari tanlanadi; 
4.
Texnologik jihoz, apparat va uskunalarning avtomatik tarzda himoya va 
blokirovka etish uchun etarli bo`lgan hajmi belgilanadi; 
5.
Asbob, avtomatika vositalari va apparaturalarini shchit va pul‘tlariga, 
shuningdek, joyiga, dispetcher punktlariga joylashtirish hal etiladi. 
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning funktsional sxemalarini ishlab 
chiqishda quyidagi talab va qoidalarga amal qilinadi: 
1.
Avtomatlashtirishning texnik vositalarini tanlashda texnologik jarayonning 
harakterini, jarayonning yong‘inga va portlashga moyilligini, atrof-muhitning 
zaharliligini va emiruvchiligini, o`lchanayotgan muhitning fizik-kimyoviy hossalarini 
va parametrlarini; o`lchash o`zgartkichlarining o`rnatilgan joyidan nazorat va 
boshqarish punktlarigacha masofasini; boshqarish sistemasiga ishonchlilik, aniqlik va 
tez ta`sir etish kabi talablarni hisobga olish zarur. 
2.
Avtomatlashtirishda 
texnik 
vositalarning 
ommaviy 
(seriyallab) 
ishlab 
chiqariladiganlari asosida to`zilishi lozim; bunda ular o`zining soddaligi, o`zaro mos 
kelishi, shchit va pul‘tlariga o`rnatish qulayligi bilan tasniflanuvchi texnik 
majmualaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
3.
Ommaviy ishlab chiqariladigan asbob, texnik vosita va apparaturalarini qo`llash 
imkoni bo`lmaganda yangi vositalarni ishlab chiqish uchun texnik topshiriq beriladi. 
4.
YOrdamchi energiyadan (elektr yoki pnevmatik) ta`minlanuvchi vositalarni 
tanlash texnologik ob`ektning yong‘in va portlash havflilik sharoitlari bilan, 
shuningdek axborot va buyrug‘ signallarining tez ishlashi va uzatishi masofasiga 
qo`yiladigan talablar e`tiborga olinadi. 
5.
Dispetcherlik shchit va pul‘tlariga o`rnatiladigan signallash va boshqarish 
apparaturalarining cheklangan bo`lishi kerak, aks holda hizmat ko`rsatuvchi 
hodimlarning e`tiborini asosiylaridan chetga tortadi, sistemani murakkablashtiradi, 
narhini oshirib yuborishga olib keladi. 
6.
Ikkinchi darajali, yordamchi asbob va avtomatika vositalarini iloji boricha ayrim 
shchitlarga joylashtirib, ular ishlab chiqarish xonalarida bo`lgani ma`qul. 

---