O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

2.Funktsional sxemalarni loyihalashda texnologik jihoz, uskuna va kommunikatsiyalarni ifodalash

Funktsional sxemada texnologik jarayon odatda yordamchi, ikkinchi darajali apparatlarsiz, soddalashtirilgan holda ko`rsatilib, chizmaning yuqori qismida keltiriladi va texnologik ob`ektning ishlash printsipi, avtomatika vositalari bilan munosabati haqida to`la tasavvur berishi kerak; texnologik jarayonga tegishli truboprovodlarga o`rnatiladigan rostlovchi organ, armaturalarning faqatgina nazorat va avtomatik rostlashda qatnashadiganlarigina ko`rsatiladi.

Suyuqlik va gazlarning texnologik kommunikatsiya va truboprovodlari DS2.784-70 ga muvofiq ifodalanadi, ya`ni: suv (-1-1-) yoki ko`k rangda, bug’ (-2-2-) yoki qizg’ish, azot (-4-4-) to`q sariq, kislorod (-5-5-) yashil rangda va hokazo. Kommunikatsiyalarga muhit tasnifiga muvofiq yanada aniqlik kiritish maqsadida raqam bilan birga harf indeksi ham qo`llanilishi mumkin; masalan: toza suv-1_t, qizdirilgan bug’-2_q, boyitilgan bug’-2_b, va shunga o`xshash. Odatda kommunikatsiyalarni raqamli yoki rangli tasvirlash murakkab texnologik jarayonlar uchun tavsiya etilib, soddalarida qo`llanmasa ham bo`ladi.
Kommunikatsiya va truboprovodlarning chizmalaridagi qalinligi 0.5 dan to 1.5 mm gacha bo`lib, ularning vazifasiga qarab qalinligi turli bo`lishi mumkin; masalan, kollektor, magistral truboprovodlarni 1-1.5 mm qalinlikda ko`rsatish mumkin. Texnologik truboprovodlarning ulanishi va kesilishi 19-rasmda ko`rsatilgan.
Gaz


R1
Suyuqlik

a) b) v)
19-rasm. Texnologik truboprovodlarni fuktsional sxemalarda ifodalanishi: a, b-ulanganda; v-kesishganda.

Texnologik jarayonning jihoz, uskuna va apparatlari chizmada 0.2 dan to 0.5 mm qalinlikda chizilib, ularning o`lchamlari orasidagi nisbat (masshtabsiz chizilgan taqdirda ham) saqlanishi kerak. Har bir uskuna oldiga uning nomi yoki (jarayon murakkab bo`lsa) arab raqamlarida pozitsion belgisi qo`yilishi lozim.; harf-raqam usulini ham qo`llash mumkin, masalan: s-5, n-7, i-3, bunda harflar uskuna nomini bildiradi (s-sig’im, n-nasos, i-isitgich), raqam esa shunday apparatlar majmuasining tartib nomerini ifodalaydi. Apparatlar raqam bilan belgilanganda chizmaning bo`sh erida apparat nomlari ko`rsatilgan jadval berilishi kerak.