O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

 

1-jadval 

Differensial renta I ning hosil bo‘lishi 

 

Yer 

uchast-

kasi 

Ijti-moiy 

ishlab 

chiqarish 

xarajat-

lari 

(so‘m) 

O‘rtacha 

foyda 

(so‘m) 

Ijti-

moiy 

qiymat 

(so‘m) 

YAlpi 

mahsu-

lot 

(tonna) 

mahsu-

lotning 

indivi-

dual 

qiymati 

(so‘m) 

Ijti-

moiy 

qiymat 

– bozor 

narxi 

(so‘m) 

YAlpi 

sotil-

gan 

mahsu-

lot 

(so‘m) 

Dif-

feren-

sial 

renta I 

(so‘m) 

A 

8000 

2000 

10000 

20 

500 

500 

0000 

- 

B 

00 

2000 

0000 

25 

400 

500 

12500 

500 

D 

8000 

000 

10000 

30 

333 

500 

5000 

5000 

 

Misolimizdagi  uch  xil  yer  uchastkalaridan  olingan  mahsulotning  ijtimoiy  qiymati  bir 

xil, ya’ni 10000 so‘mni tashkil iladi. Yalpi hosildorlik A uchastkasida 20 tonna, B va D 

uchastkalarda  25  va  30  tonnani  tashkil  qiladi.  Har  bir  uchastkadan  turlicha  hosil 

olinganligi  tufayli  ularda  etkazilgan  mahsulotlarning  individual  qiymati  ham  turlicha 

bo‘lib chiqadi. 

Ya’ni,  A  uchastkasida  har  bir  mahsulot  birligining  qiymati  500  so‘m  bo‘lsa,  B 

uchastkasida  400  so‘m,  D  uchastkasida  esa  333  so‘mni  tashkil  qiladi.  Qishloq  xo‘jaligi 

mahsulotlari sifati yomon uchastkada etishtirilgan mahsulot narxida sotiladi (misolimizda 

500 so‘m). Natijada yomon yer uchastkasi (A) o‘zining yakka ishlab chiqarish xarajatlarini 

qoplash  va  foyda  olish  imkoniga  ega  bo‘ladi.  O‘rtacha  (B)  va  yaxshi  (D)  yer 

---

12 

 

uchastkalarida  esa  yomon  yer  uchastkasi  (A)ga  nisbatan  2500  va  5000  so‘m  miqdorda 

qo‘shimcha daromad olinadi. Bu olingan qo‘shimcha daromad yerning tabiiy unumdorligi 

bilan bog‘liq bo‘lgan differensial renta I ni tashkil qiladi. 

Differensial renta II xo‘jaliklarni intensiv rivojlantirish, yerning hosildorligini oshirish 

uchun  qo‘shimcha  xarajatlar  sarf  qilish  bilan,  ya’ni  qishloq  xo‘jaligida  kimyoviy 

o‘g‘itlarni  qo‘llash,  yerlarning  meliorativ  holatini  yaxshilash,  qishloq  xo‘jaligini 

mexanizatsiyalash va elektrlashtirish darajasi bilan bog‘liq holda vujudga keladi. 

Bu holni biz quyidagi jadvalda shartli misol bilan ifoda etishimiz mumkin.