O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Suvning o‘simliklar hayotidagi ahamiyati. Suv o‘simliklarning oziqlanishi uchun zarur, chunki, o‘simliklar moddalarni suvda erigan holatda o‘zlashtiradi. Fotosintez jarayonida suv tarkibidagi vodorod hisobiga uglevodlar sintezlanadi. Suvdan ajralib chiqqan kislorod esa organizmlarning nafas olish jarayonida sarflanadi.

O‘simliklar tanasida suvning miqdori 70%dan 90%gacha bo‘lishi mumkin. Ya’ni, bu ularning tur va navlariga, yoshiga, yashash muhitiga, har xil organlariga va hatto hujayra organoidlariga ham bog‘liq. Ayniqsa o‘simliklarning yosh a’zolarida va bargida bu ko‘rsatkich 90%gacha borishi mumkin. Suv miqdori hujayra protoplazmasida-80%, shirasida-98%, po‘stida 50%gacha bo‘lishi mumkin. Ayrim ho‘l mevalarda juda ko‘p: bodringda-98%, pomidorda-94%, tarvuzda-92%, kartoshkada-77% gacha bo‘ladi.

Tabiatda yashovchi har bir o‘simlik o‘zining ontogenezida juda ko‘p suv sarflaydi (asosan tanasi orqali bug‘latadi). Masalan, makkajo‘xori vegetatsiya davomida 200 l gacha, bug‘doy esa bir tonna quruq modda hosil qilish uchun 300 t suv sarflaydi. Umuman, o‘simlik orqali o‘tgan suv miqdorini 1000 qism deb olsak, shundan 1,5-2 qismigina organik moddalarning hosil bo‘lishida ishtirok etib, qolgan 998 yoki 998,5 qismi tana orqali bug‘lanib ketadi. O‘simlik o‘z ontogenezida sarflaydigan suv miqdorining ko‘p yoki oz bo‘lishi iqlim sharoitiga bog‘liq. Masalan, issiq va quruq iqlimda bu ko‘rsatkich sernam iqlimdagidan ko‘ra 2-3 marta ko‘p bo‘lishi mumkin. Qolaversa, bunga tuproqdagi suv miqdori ham ta’sir qiladi.

O‘simlik va boshqa organizmlar uchun suvning qanchalik muhim ahamiyatga ega ekanligini transpiratsiya jarayonida ham bilish mumkin. O‘simlik issiqlik energiyasini ko‘p miqdorda sarflashi tufayli uning tana harorati pasayadi, ya’ni suv bug‘lanib, tana haroratini tartibga solib turadi.

Suvning o‘simlik tanasida ko‘p yoki oz bo‘lishi biokimyoviy jarayonlarning yo‘nalishi va ularning jadalligiga ta’sir etadi(2-jadval).

2-jadval