O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Chiniqtirish nazariyasi I.I. Tumanov tomonidan ishlab chiqilgan. Bu nazariyaga ko‘ra o‘simlik sovuqqa chidamlilik xossasini o‘zlashtirish uchun uchta tayyorgarlik bosqichini o‘tish zarur. Ya’ni, tinim holatiga o‘tish va birinchi hamda ikkinchi chiniqish fazalarini o‘tash zarur. Tinim holati birinchi va ikkinchi chiniqish fazalarisiz o‘simlikni ozgina chiniqishiga olib keladi. Tinim holatiga o‘tish fitogormonlar nisbatan o‘zgarishi bilan, ya’ni, auksin va gibberellinlar kamayishi ABK miqdorining esa oshishi bilan ro‘y beradi. O‘simliklarni tinim davrida xlorxolinxlorid bilan ishlash ularni chidamliligini oshirsa, ISK va gibberellinlar bilan ishlash chidamlilikni pasaytiradi.

Daraxt o‘simliklarda tinim kuz boshlanishi bilan ro‘y beradi hamda birinchi chiniqish fazasida u chuqurlashadi. O‘t o‘simliklarda esa tinim holatiga o‘tish birinchi chiniqish fazasi bilan birgalikda boradi.

Chiniqishning birinchi davri o‘t o‘simliklarda 0,5 - 2°C da 6 -9 kunda, daraxtlarda 30 kun davom etib, past haroratda o‘sish va boshqalar, jumladan, membranada to‘yinmagan yog‘ kislotalarning miqdori kamayadi.

O‘simliklarning yashash muhitidagi tuproq holati, agrotexnik tadbirlar, oziqlanish darajasi va boshqalar ham ularning chidamliligiga ta’sir etadi. Kuzda ekilgan g‘allalarning tuplanish bo‘g‘inlari 1,5 sm chqurlikkacha joylashganda ular chidamsiz, agar 3-4 sm chuqurlikka joylashsa chidamli ekanligi aniqlangan.

O‘simliklarning sovuqqa chidamliligiga makroelementlar va mikroelementlar ham ijobiy ta’sir qiladi. Rux mikroelementi hujayrada shakarlar va bog‘langan suv miqdorini ko‘paytiradi. Molibden oqsillar miqdorining ko‘payishiga ta’sir etadi. Mis ta’sirida ham o‘simliklarning sovuqqa chidamliligi ortadi.