O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

10-rasm. Qo’shjinsiy sikl Aspergillus — geterokarion- har xil genotipli gaploid yadroli mitseliy hosil bo’lishi



Bir yadroli konidiyning shakllanish jarayonida geterekarion dastlabki ikkita mutant genomga ajraladi. Kamda-kam holatlarda ammo aniq chastotalarda vegetativ o’sish davrida geterokarionda ikkita gaploid to’plamli yadrolar mutant genom bilan qo’shilib, diploid to’plamga ega bo’lgan geterozigotali yadro hosil bo’ladi. Bu diplodizatsiya deb ataladi. Diploid yadroli hujayraning bo’linishi tufayli diploid geterozigotali giflar hosil bo’ladi.

Diploid yadroli hujayraning bo’linishi jarayonida bir-biriga bog’liq bo’lmagan holda ikkita har xil jarayon sodir bo’lishi mumkin: birinchidan, mitotik krosingover , ikkinchidan, tasodifan sodir bo’ladigan, meyozga bog’liq bo’lmagan yadro gaploidizatsiyasi. U jarayon ham, bu jarayon ham bo’linishda diploid geterozigota avlod hosil bo’lishiga olib keladi. Bunda gaploidli va diploidli mitseliy qismlarini konidiyning o’lchamiga qarab farqlash mumkin- birinchisi ikkinchisiga nisbatan kichik, genetik jihatdan esa gaploid formalarda barcha birikkan ressesiv genlar gruppasi, diploidda esa bunday genlar faqat xromosomaning mitotik krosingoverga uchrab, gomozigota holatiga kelib qolgan qismlarida uchraydi.

Gaploidizatsiyada qo’shjinsiy sikl davomida xromosomalarda krosingover kuzatilmaydi, shuning uchun xromosomaning har bir geni to’liq birikkan bo’ladi. Gomolog bo’lmagan xromsoma genlari mustaqil rekombinatlanadi.

Shunday qilib, gaploidizatsiya qo’shjinsiy sikl davomida genlarni birikish guruhlarini tuzilishini osonlashtiradi. Gaploiodizatsiya mexanizmi hali to’liq o’rganilmagan. Bu jarayonda mitotik bo’linish davomida xromosomalarning soni gaploid holatiga kelguncha kamayib borishi aniqlangan, xolos.