O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Mavzuning dolzarbligi. Mikroorganizmlar tabiatda keng tarqalgan, ular suvda, havoda, tuproqda, odam va hayvonlar organizmida uchraydi. Ayrim mikroorganizmlar yordamida tabiatda moddalar almashinuvi (organik chiqindilarning mikroorganizmlar ta’sirida noorganik moddalarga aylanish va o’simliklar tomonidan o’zlashtirilishi) sodir bo’lsa, boshqa mikroorganizmlar esa odam va hayvon organizmida kasalliklarni keltirib chiqaradi. Shularga asoslangan holda mavzuning dolzarbligi quyidagilardan iborat:

Birinchidan, hamma joyda uchrovchi mikroorganizmlar tabiatda moddalar almashinuviga (uglevod, kislorod, azot va oltingugurtning tabiatdagi almashinuvi) faol ishtirok etib, har qanday ekologik sistemaning ajralmas bir qismiga aylanadi, shuning uchun ularning morfologiyasi, fiziologiyasi, genetikasi haqidagi bilimlar bizga biosfera to’g’risidagi to’laqonli tassavurni hosil qilish uchun zarurdir.

Ikkinchidan, mikroorganizmlardan xalq xo’jaligida ( qishloq xo’jaligida, oziq-ovqat tayyorlashda, turli xil mahsulotlarni qayta ishlash sanoatida va boshqa yo’nalishlarda) keng foydalanish - bu sohada juda chuqur bilimlarni talab etadi.

Uchinchidan, mikroorganizmlar mikroekologik sharoitlarda yashay olganligi tufayli Yer sharimizning qadimgi davrlarga xos bo’lgan xususiyatlarni o’zlarida saqlab qolganlar. Biologlar uchun bu juda muhim ahamiyatga ega, chunki hayot haqida, uning paydo bo’lishi to’g’risida va boshqalarni biologik hodisa deb fikr yurita olish uchun mikroorganizmlarga xos xususiyatlarni e’tiborga olish kerak.

To’rtinchidan, hozirgi kunda mikroorganizmlarni yaxshi o’rganilgan turlari biotexnologiya va gen injeneriyada qo’llaniladigan turli usullarda foydalanadigan yordamchi ob’yekt bo’lib hisoblanadi. Ularning o’ziga xos xususiyatlaridan (hujayradan hujayraga ko’chib yuruvchi genetik elementlar saqlaydi, transformatsiya va transduksiya jarayonlarini faol ishtirok etadi, turli xil o’simlik va hayvonlarning u yoki bu irsiy belgisini o’zgartirishda qatnashadi) foydalangan holda turli xil yangi o’simlikning navlari va hayvonning zotlari yaratiladi. Bundan tashqari xavfli kasalliklarni davolash uchun qo’llaniladigan mahsulotlar ham mikroorganizmlardan olinadi.

Shunday qilib, biologik yoki ayrim ( tibbiyot, ekologiya, qishloq xo’jaligi) muammolarni mohiyatini tushunish, baholash va ularni yechimini topish uchun mikroorganizmlar morfologiyasi, genetikasi va ekologiyasi haqida bilimlarga ega bo’lish kerak.