O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ma’xsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etgan shaxsni ushlashga qaratilgan chora-tadbirlar qilmish va shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga mos kelishi kerak. Ushlangan shaxsga u yetkazgan zararga nisbatan kam yoki teng darajada zarar yetkazilgan bo'lsa, u holda jinoyat sodir qilganni ushlagan shaxs jinoiy javobgarlikka tortilmaydi. Nisbatan aybdor va ushlagan shaxsning harakatlarida tenglik bo'lmagan bo'lsa, ushlash choralari chegarasidan chetga chiqish holati mavjud bo'ladi.
Jinoyat kodeksining 39-moddasi, 2-qismiga ko'ra, ushlash choralari chegarasidan chetga chiqish deganda, ushlash vositalari va usullariga, qilmish va uni sodir etgan shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga, shuningdek, ushlash sharoitiga butunlay mos kelmay-digan va natijada ushlanayotgan shaxsga qasddan zarar yetkazilishini tushunish lozim.
Ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etgan shaxsni ushlash chora-laridan chetga chiqish — zarar yetkazishning majburiyligi va nisbatan tenglik belgilaridan tashqari yuqorida sanab o'tilgan boshqa shartlar mavjud bo'lgandagina huquqiy hisoblanadi. Albatta, ko'p hollarda jinoyatchini ushlash vaqtida unga ma'lum bir zarar yetkazilishi mumkin. Zaruriy choralar chegarasidan chetga chiqish, deb topish uchun jinoyatchini ushlagan shaxs yetkazgan zarar va jinoyatchi tomonidan yetkazgan zararlarning teng emasligi shart, lekin bu tengsizlik jinoyatchini ushlagan shaxs uchun yetarlicha aniq va ravshan bo'lgan bo'lishi lozim. Ushlash vaqtida ushlash choralari chegarasidan chetga chiqish oqibatida yetkazilgan zarar, nafaqat, ochiq va ravshan, balki ushlash zaruriyatining oqibatida vujudga kelgan bo'lishi zarar.
Kurs ishining obyekti va predmeti. Jinoyat kodeksining 101-moddasida ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxsni ushlashning zarar choralari chegarasidan chetga chiqib, qasddan odam o'ldirganlik uchun, 108-moddasida esa, ijtimony xavfli qilmish sodir etgan shaxsni ushlashning zarur choralari chegarasidan chetga chiqib, badanga qasddan og'ir shikast yetkazganlik uchun javobgarlik nazarda tutilgan.
Ko'rsatilgan jinoyat-huquqiy normalarning tahlili, Jinoyat kodeksida jinoyatchini ushlash choralari chegarasidan chetga chiqish oqibatida uning badaniga og'ir shikast yetkazilishigacha ruxsat beriladi, degan xulosa qilish imkonini beradi. Ushlash choralaridan chetga chiqishda ehtiyotsizlik bilan har qanday darajadagi shikast yetkazish hamda tajovuz qilayotgan shaxsni ehtiyotsizlik orqasida o'ldirilganligi uchun mudofaalanuvchi javobgarlikka tortilmaydi.