SHEHMgakiritish uchun sariflanar ekan.Bundan tashqari qo‟shib yozishlar ham
identifikattsiya vositalari( magnitli, shtrixli, radiochastotali)dan va nazorat
Identifikattsiyaning mohiyati shundaki, ob‟ektlarga (avtomobillar, ish turlari,
extiyot qismlar va b.) kodlar beriladi.Kodlar bevosita ob‟ektlarning o‟ziga
ko‟rinishida, komp‟yuter tizimidagi ma‟lumotlar bazasida esa bu kodlarga
muayyan axborot tayinlanadi. Bu axborot ob‟ektining o‟zini tavsiflaydi (mas.,
harakatlar(kirim, chiqim) yoki ular holatidagi o‟zgarishlar (ta‟mirga, TXKga
95
yuborish), bu harakatlarning sodir etilgan sana va vaqti qayd etildi, bu axborotlar
avtonom to‟plagichlarda saqlanadi va avtomatik rejimda komp‟yuter tizimiga
uzatiladi. Avtomatik identifikattsiya vositalarining samaradorligi – axborotlarni
komp‟yuterga bir onda kiritish imkoniyatida bo‟lib, bunda ma‟lumotlarni tasodifan
ham, ataylab ham buzish mumkin emas.
Magnitli va shtrixli kodlarni qo‟llash texnologiyasi bir-biriga o‟xshash.
Ikkala holatda kodlangan axborot tushirilgan kartochkalardan foydalaniladi. Bu
axborotni maxsus qurilmalar avtomatik tarzda o‟qiydi. Shtrixli kod o‟ziga alfavit
shaklida tuziladi, ularning yordamida axborotni avtomatik tarzda kodlashtirish va
keyin, o‟qish mumkin.Shtrixli kodlarni yo‟l-yo‟l chiziqlari ikkita raqamni
bildiradi: boshlang‟ich chiziqlar to‟plami. Shtrixli kodlarning taxminan 20 xili
bor. Eng oddiysi «5 dan 2» deb ataladi. Buning yordamida faqat raqamlarni (0 dan
9 gacha) kodlash mumkin; har bir raqam uchun 5 ta chiziq beriladi, bulardan 2 tasi
enlik, 3 tasi- ensiz. Bu koddagi chiziqlar orasi hech nimani bildirmaydi va
Masalan, «125»raqamli ta‟mirlash varaqasi, shu kod yordamlda kodlangan, uning
raqamlari qatori -110100010100110100101. Ba‟zi kodlar murakkab tuziladi.
Masalan«39» deb atalgan kodda chiziqlar ham, ularning oraligi ham ma‟lum
ma‟noga ega; bu usul bilan raqamli va timsoliy axborotlarni kodlash mumkin.
Shtrixli kodlarni ATKning quydagi hisobga olish masalalarida qo‟llash mumkin:
-omborlarda ehtiyot qismlar va materiallarning harakati;
-harakatlanuvchi tarkibning yo‟ldagi ishi;
-avtomobillarning garaj ichidagi harakati;
-yonilg‟I sarfi;
-ta‟mirlash zonasi ishchilarining ishi.
Ob‟ektlarni shtrixli identifikattsiyalash yordamida EHM 88…90 foizgacha
birlamchi ma‟lumotlarni kiritib, qoloq ish uslublarini ancha kamaytirish mumkin.
Umuman, korxona miqyosida, ma‟lumotlarni EHMga kiritish bo‟yicha mehnat
sarfi 78… 80 foizga kamayishi mumkin.
Shtrixli identifikattsiya qo‟llanadigan, keng tarqalgan masalalardan biri –
moddiy boyliklarning harakatini hisobga olish . Bunda har bir buyumga yagona
kod beriladi. Bu kod shtrixli yorliq ko‟rinishida yoziladi va detalga (stellajga yoki
o‟ramga) yopishtirib qo‟yiladi. Ehtiyot qismlarni identifikattsiyalash uchun
detalning catalog raqamidan yoki nomeklatura (ombor) raqamidan foydalanish
mumkin. Detallarning catalog raqami, odatda, 11…18 xonali, nomeklatura raqami
5-6 xonali bo‟ladi. Agar tizim korxona miqyosidan tashqarisiga chiqmasa,qisqa
kod (nomeklatura kodi)dan foydalanish kerak. Butun tarmoq miqyosida
qo‟llanilsa, shtrixli identifikattsiya hammasi uchun yagona bo‟lishi kerak, demak,
catalog raqamidan foydalaniladi.
ATK ga kelib tushgan tushgan materiallarni skaner yordamida
rasmiylashtirishda EHMga ularning kodlari va miqdori kiradi. Ehtiyot qismlar
harakatini hisobga oluvchi tizim bu axborotni qabul qilib, tegishli eliktron
kartochkalarga va (zaryrat bo‟lsa) kirim hujjatini shakillantiradi. Agar kelib
tushgan detallarda (yoki ombor stellajlarida) shtrixli kod bo‟lmasa, u mahsus
dastur bo‟yicha shakillantiradi, qog‟ozga chiqariladi va detal (yoki o‟ram)ga
yopishtirib qo‟yiladi.
96
Ehtiyot qismlarni berishda ombor xodimi oluvchining, berayotgan
detallarining shtrixli kodini o‟qiydi va miqdorini ko‟rsatadi. Bu ma‟lumot skaner
orqali ehtiyot qismlarni hisobga oluvchi tizimga tushadi, tegishli kortotekalarga
tuzatish kiritiladi (zarurat bo‟lganda) sarf-xarajat hujjatlari shakillantiradi. Ehtiyot
qismlarni hisobga olush tizimigaamaliy dasturlar bloke bo‟ladi, ular yordamida
ehtiyot qismlar sarfini tahlil qilib, tegishli hisobot hujjatlarini shakillantirish
mumkin.
Yo‟lovchi tashish jarayonlari boshqarishni avtomatlashtirish ucun yo‟nalish
grafigini tuzishni avtomatlashtirish, yo‟l varaqasini berishni avtomatlashtirish,
ularga ishlov berishni avtomatlashtirish, navbatchi nozimlarni hisobotlarini
avtomatlashtirish, zarur va dolizarbdir.
Yo‟l varaqasini berishni avtomatlashtirish uchun xar bir xaydovchiga fayil
ochiladi, unda yo‟l varaqasini tasdiqlangan shakli yozib qo‟yiladi, ishga chiqishdan
oldin kunni ozgartiriladi, barcha avtomobilni chqishidagi rekvizitlar kiritiladi.
Avtobus xaydovchisiga bir oylik yo‟l varaqasi beriladi, ishdan qaytgandan so‟ng
unga shlov beriladi, buni kompyuterga kiritiladi, ertasiga ishga chiqsa shu tariqa
kompyuterga kiritib boriladi. Bundan liniyagagi ma‟lumotlarga asoslanib ish
xaqini hisoblab boriladi. Ish rejimini qontrol qilish uchun kunlik 12 soat, xaftalik
41 soat, oylik 180 soat bo‟lganda anashu xoydovchiga ishga chiqish mumkin emas
deb cheklov o‟rnatiladi. Xaydovchilar liniyadagi o‟zgarishlarni markaziy
nozimhonaga berishni tezkorligi ta‟minlanadi. Navbatchi nozim hisobotini
tezkorligini ta‟minlash, bu ma‟lumotlarga asoslanib, rejadagi daromadni
bajarmagan xoydovchlar va ular rahbarini ogoxlantirish jarayoni tezlashadi.
Bundan tashqari engil taksilar uchun liniyada qaysi joyda bekr tuganini aniqlash va
uni mijoz bilan bog‟lash orqali to‟lovli yo‟l miqdori oshadi, yo‟ldan foydalanish
koeffitsienti oshadi, bu mijoz va xaydovchi uchun qulaydir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
