O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Tеxnik  tizimlarlani    boshqarish 

fanini  xususiy  tushinchasi  shundan 

iboratki: tizim qatnashchilarini raqobatbardoshligini oshirish , ularni tuzilishini yuk 

va  yo‟lochilar  tashish  bozoridagi  rivojlanishini  taminlash,tashish  TXK  va  T 

tannarxini  qisqartirishdan  iborat.  Texnik  tizimlar  tarkibidagi  qatnashchilarni 

istemol  me‟yorlari  pogressiv  bo‟lgan    tejami  texik  vositalar  salmog‟ini  oshirish, 

tizim  elimentlarini    imkon  qadar  bir-biriga  tasirinini  kamaytirish  va  har  bir 

elementlarni bir-biriga matevatsiya asosida bilashishini ta‟minlashdan iborat.  

          

Boshqarish,  tizm(avtomobil,  tsex,  korxona  yoki  tarmoq)  holati  haqidagi 

axborot  asosida  aniq  maqsadga  yo’naltirilgan  harakatlar  qilib  tizimni  dastlabki 

holatdan belgilangan holatga o’tkazadigan jarayonni ifodalaydi. 

 

Boshqarish  har  qanday  tavsifli  masalalar    yoki  har  qanday  tizimlar  uchun 

turli  kombinatsiyalarda  qo‟llaniladigan  ma‟lum  ketma-ketlikdagi  xarakat  yoki 

texnologiyani o‟z ichiga oladi. 

 

1.Tizm yoki  kichik tizm( soha, ATK, tsex,ustaxona, birigada)ni boshqarish 

oldida turgan maqsadini aniqlash. 

Qabul  qilingan  qarorini  oqibati  bo’lgan,  ma’lum  harakatlar  evaziga 

erishilgan tizimni kelgusida egallash mumkin bo’lgan holati uning maqsadidir. 

Tanlanayotgan  vositalar  ko‟p  hollarda  maqsad  va  masalalarni  to‟g‟ri 

aniqlash bilan bog‟liq, shu bilan birga kichik tizimning maqsadi yuqoriroq darajali 

tizim maqsadi bilan bog‟langan bo‟lishi kerak. 

ATKdagi  har  bir  ustaxona  yoki  tsexning  vazifasi  shunday  aniqlanishi 

kerakki,  toki  soni  va  nomenklaturasi  bo‟yicha  belgilangan(tashqi  jarayon  uchun 

zarur  bo‟lgan)  avtomobillarning  texnik  sozligi  ta‟minlansin.  Demak,  masadni 

qo‟yish  va  uni  amalga  oshirish  dastur-maqsadli  yondoshish  doirasida  ko‟rilishi 

kerak. 

2.  .Tizmga  ta‟sir  etuvchi,  tizim  holati  haqidagi  va  tashqi  omillar  haqidagi 

axborotlarni  olish:  tadbirlar  ishlab  chiqishda,  masalan,  texnik  tayyorlik 

koeffitsientini  oshirishda  tashish  jarayonini  ta‟minlash  uchun,  avtomobillarning  

ekspluatatsiyasiga ishonchliligi, ish vaqtida bekor turib qolishga olib keladigan ehg 

ko‟p uchraydigan buzilishlar va sabablar haqidagi va shunga o‟xshash ma‟lumotlar 

---

 

8 

xizmat  qiladi.  Bu  holda  mijozlardan  tushgan  talablar,    ekspluatatsiyasiga 

sharoitlari,  moddiy-texnik  ta‟minotini  tashkil  etish  va  boshqalar  tashqi  omillarga 

kiradi. 

3.  Axborotni  qayta  ishlash,  uning  aniqligi,  to‟liqligini,  ishonchliligini 

baholash. 

4.      Axborotni  tahlil qilish,  zarur  bo‟lganda  kerakli  axborotni to‟plash,  uni 

ekspertiza qilish. 

5.  Tizm  maqsadi,  olingan  va  ishlangan  axborotga  muvofiq  boshqarish 

qarorlarini qabul qilish. 

Boshqarish  qarorini  qabul  qilish  deb-tizm  holatini  jiddiy  o’zgartiradigan, 

rivojlanishning bir necha yollaridan birini, belgilangan mezonlar asosida tanlash 

tushiniladi. 

Masalan,  TXK  va  Tme‟yorlari  va  tizimini  takomillashtirish,  xodimlarni 

malakasini oshirish, ishlab chiqarish texnika bazasiniyaxshilash va boshqa tadbirlar 

natijasida parkning ishlash qobiliyatini o‟zgartirish mumkin. 

6.  Qarorga,  ijrochini  shaxsiy  ma‟suliyatini  va  bosqichma-bosqich  sifatli  va 

miqdoriy nazoratni ta‟minlaydigan, aniq, maqbul me‟yoriy shakil berish. 

7.  Qarorni ijrochiga etkazish.  

Bu  bosqichda,  qabul  qilinayotgan  qarorni  mohiyatini  tushinishni 

ta‟milaydigan va uning(mazmunini, bajarish muddatlarini va boshqalarni) ikki xil 

izohlanishni istisno qiladigan uzatish shakli muhim bo‟ladi. 

8.  Boshqarish  qarorlarini,  masalan,ishlab  chiqarish  bazasini  qurish;  yangi 

xizmat  turlarini  o‟zlashtirish;  ta‟mirlash  ishchilarning  moddiy  va  ma‟naviy 

rag‟batlantirishning  yangi  tizimini  tadbiq  etish;avtomobilning  ta‟mirlashga  yoki 

ro‟yxatdan o‟chirishga yuborish va.x.k.  

9.  Boshqaruvchi  xarakatlarga  javoban  tizim  beradigan  yangi  axborotlarni 

olish  tizm  belgilagan  maqsadlarga,  tayinlangan  vaqtda  to‟liq  erishsa  boshqarish 

optimal bo‟ladi.  

Agar tizm holati yomonlashsa, demak boshqarish  nomaqbul bo‟ladi. Agar 

tizm  holati  yaxshilansa,  ammo 

maqsadga  to‟liq  erishilmasa  ham  

boshqarishmaqbul hisoblanaveradi va 10-chi bosqish boshlanadi; maqsadlarga olib 

kelmagan  sabablar  tahlil  qilinadi,  zarur  bo‟lsa,    maqsadlar  va  ularga  erishish 

usullari to‟g‟rilanadi. 

Fanda asosan avtotransport korxonalari faoliyatidagi texnik boshqaruv tizimi 

asos qilib olingan 

          Korxona  faoliyati  elementlarini  hisobga  olish,  iqtisodiy  tahil  qilishning 

ishlab  chiqarish  yoki  xizmat  ko‟rsatish  jarayoninii  tezkor  va  strategik  boshqarish 

kabilarni yoritishga e‟tibor berilgan. 

          Fanning 

korxona  menejmentidagi  o‟zaro  aloqalari  va  umumiy 

boshqarishdagi muammolarni atroflicha yoritishdan iborat. Har bir korxona o‟ziga 

xos, o‟z maqsad va ahamiyati bor, o‟zining masala  va muammolarini o‟zi yechadi.