Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti «muqobil energiya manbalari» kafedrasi

3-rasm. O‘zbekiston qududidagi tiklanuvchi energiya manbalarining potentsial energiya zahiralari (mln. kVt soat/yil).

2.1-jadval

	Қуёш энергияси (1)	Геотермал энергия (2)	Гидроэнергия (3)	Биомасса энергияси (4)	Шамол энергияси (5)
Валли потенциал	0,76	99,24	1,36∙10^-4	3,4∙10^-5	3,3∙10^-5
Техник потенциали	98,5	-	1,08	0,14	0,23
Иқтисодий потенциал	0,18	-	99,82	-	-

4-rasm. Tiklanuvchi energiya manbalari resurslari.

Shuning uchun tiklanuvchi energiya manbalarining qamma turlari ichidan, iqtisodiy potentsiali juda yuqori bo‘lgan va qozirgi vaqtda 14.4 mlrd kVt soatni tashqil etadigan gidroenergetika Amaliy mazmun kashf etadi. qozirgi vaqtda 4 dan 6,5 mlrd kVt soatgacha ishlatiladi. Ishlatilmaydigan rezervlar kichik va o‘rta GESlar guruqiga kiritilib, ular nisbatan kichik bosimlari bilan tavsiflanadi va natijada suqorish va drenaj kanallarini o‘z ichiga olib, butun suv oqimi bo‘ylab yo‘nalgan kam quvvatli gidroelektrostantsiyalarga mo‘ljallanilgan.

Energiya resurslari narxlarini umumiy oshirish kichik va o‘rtacha GESlar elektr energiyasini raqobatbardoshligi uchun zamin yaratadi. Tajribalarning ko‘rsatishicha mikroGESlarning turli ko‘rinishlari (engli, yengsiz, tirgakli va q.q.)dan foydalanish samaradorligini ko‘rsatadi. Suv oqimlari energiyasidan kompleksli foydalanish mutloq energiya iste'mol qilish kattaligi bo‘yicha kam quvvatli, lekin ishlab chiqarish natijalari bo‘yicha juda samarali chiqarilgan iste'molchilarni energiya bilan ta'minlash muammosini yechishga yordam beradi. Bu avvalambor, aqoli punktlari va qaydaladigan yaylovlarning toq oldi tumanlaridagi taalluqli. Markazlashgan energiya ta'minoti tumanlarida, lokal avtonom energiya manbalaridan foydalanish energetik bozorning raqobatchi muqitni yaratishiga imkon beradi. Kichik va o‘rta suv oqimlari energiyasi bilan birga, bunday raqobatda noan'anaviy energiya manbalari (shamol, quyosh, biogaz energiyasi) qam qatnashishi mumkin. Dastlabki qisoblar buyicha kichik va o‘rtacha suv oqimlari, maqalliy va noan'anaviy energiya manbalari potentsiali mutloq qiymati bo‘yicha birlamchi energiyadan umumiy foydalanishdan 1 dan 1,5% gacha tashkil etadi. Undan ijtimoiy samarasi, kichik va o‘rta biznes uchun muqitni yaratish, respublikaning cheka tumanlaridagi yashash sharoitlari qulaylig

Nazorat savollari

1. O‘zbekistonda birinchi qurilgan GES ning quvvati necha kVt?

2. Respublikadagi katta IES va GES lar qaysi?

3. Energetikaning uch jihatlari nimalardan iborat?

4. Energetikaning atrof muhitga ta’siri.

MAVZU №2

Energetikaning ahamiyati va energetik resurslar.

Reja.

1. 
   Insoniyat va energetika.
   
2. 
   Energetikaning fan va texnika rivojidagi ahamiyati.
   
3. 
   Energetika va energetik resurslar