O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

22-rasm. To‘pni yiqila turib ilib olish texnikasi. 
Darvozabondan ancha narida dumalab va uchib kelayotgan to‘plarni ilib olish  
uchun  uchish  bosqichli  yiqilish  qo‘llaniladi.  Dastlabki  bosqichda  darvozabon  uchib 
kelayotgan  tomonga  tezda  bitta  yoki  ikkita  juftlama  yoki  chalishtirma  qadam 
tashlaydi. Bunday payitda qanday harakatlanish usulini tanlash va undan foydalanish 
darvozaboning xosil qilgan shaxsiy ko‘nikmalariga bog‘liq. Depsinishga tayyorlanish 
gavdani  oldinga  engashtirib,  og‘irlik  markazi  o‘qini  tayanch  sathidan  chetga 
chiqarishdan boshlanadi. To‘p kelayotgan tomonga yaqin oyoqda depsiniladi. Qo‘llar 

---

 
55 
to‘p tomonga keskin uzatiladi. Ularning harakati va ikkinchi oyoqning silkib buqilishi 
depsinish  kuchini  oshishiga  yordam  beradi.  Depsinish  burchagini  qanday  bo‘lishi 
to‘pni uchish balandligiga bog‘liq. Baland kelayotgan to‘plarni ilib olishda yuqorilab 
yon tomonga, o‘rtacha balandlikda kelayotganlarini ilishda esa yon tomonga depsinib 
chiqiladi.  Dumalab kelayotgan  va past uchib kelayotgan  to‘plarni  ilib olishda  gavda 
ko‘proq  engashadi,  depsinuvchi  oyoqning  buqilishi  ko‘proq,  darvozaboning  uchish 
traektoriyasi past, er bilan paralel bo‘ladi. To‘p darvozabonnig uchish bosqichida ilib 
olinadi.  To‘p  qo‘lga  kiritilgandan  keyin  g‘ujanak  bo‘linadi  (oyoqning  tos-son 
bo‘g‘imi  bukiladi),  bu  old-ort  o‘qi  atrofida  olg‘a  tomon  aylanishiga  olib  keladi. 
Tortish kuchi ta’sirida quyidagi tartibda erga tushiladi: oldin bilak, keyin elka, gavda 
va tosning yon qismlari, oyoqlar erga tegadi.