|
Maktab o‘quv-tajriba uchastkasidagi
darsdan tashqari ishlar.
Maktab o‘quv-tajriba uchastkasi darslar, amaliy mashg‘ulotlar tajriba va kuzatishlar olib boriladigan ochiqdagi biologiya laboratoriyasidir. Uchastka biologiya xonasini turli natural ko‘rgazma qurollar, tarqatma materillar bilan boyitishga xizmat qiluvchi manbadir. O‘quvchini savodga o‘rgatish alifbodan boshlansa, unga mehnat tarbiyasi, agronomik savod uchastkada beriladi.
O‘quvchilarning o‘quv-tajriba uchastkasida ishlarning tashkil etish ikki xil usul: operatsion va predmetli sistemada o‘tkaziladi.
Operatsion usulda o‘qituvchi bergan ko‘rsatmasi, tushuntirishga asosan barcha o‘quvchilar uchastkada birxil (yer chopish, ko‘chat o‘tkazish, yovvoyi o‘tlardan paykallarni tozalash) ish bajarishadi.
Predmetli sistemada esa o‘quvchi yoki ularning guruxlari tanlagan mavzular bo‘yicha yerni ishlashdan toritb to hosilni yig‘ib olishgacha bo‘lgan ayrim o‘simliklarni o‘stirish bilan bog‘liq ishlar qilinadi.
O‘quv-tajriba uchastkasida o‘tkaziladigan tajriba ishlari ma`lum metodik talablar bo‘yicha bajariladi. Bu talablar agronomiya fani qoidalaridan kelib chiqmog‘i kerak. Dala tajribasi qo‘yishda qo‘yidagilarga amal qilinadi.
1. Tajriba mavzusi, maqsad va vazifalari aniqlanadi. Mavzu tanlab olgan o‘quvchilar o‘z ishlari uchun adabiyotlar, spravka ma`lumotlarga to‘playdilar. Tajriba uchun ajratilgan maydonga zarur urug‘, mineral moddalarning me`yorlarini belgilashadi.
2. Tajriba maydonchasining rejasi, unda paykallarning joylanishi, kattaligi, raqami, biror ob`yektdan (daraxt, bino, ariq, devor) uzoqligi belgilanadi. Paykallar birxil kattalikda, o‘lchamda, tekis, tuprog‘i bir xil bo‘lishi kerak. Paykallarni ip va qoziqlar yordamida to‘g‘ri burchakli qilib olinadi.
3. G‘o‘za, g‘alla ekinlari ekilgan paykallar atrofida 25-60 sm kenglikda xuddi shu o‘simliklar ekilgan ximoya qatori bo‘lishi kerak. Ximoya qatori sabablarga ko‘ra nobud bo‘lgan (o‘quvchilar bosib olgan, qurib qolgan, kasallik tekkan va xakazo) o‘simliklar.
Xulosa qilib aytganda darsdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarga dastur talabi bo‘yicha bilim va malakalar egallashga xizmat etuvchi o‘qitish shakli bo‘lib, bu mashg‘ulotlar biologiya kabineti, tirik burchak, o‘quv-tajriba uchastkasida tashkil etiladi. Darsdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarning darslar paytida olgan bilimlarini yanada boyitib, amaliy malakalarini rivojlanishiga xizmat qiladi.
Maktab o‘quv-tajriba uchastkasi amaliy mashg‘ulotlar, tajriba va kuzatishlar olib boriladigan ochiq biologiya laboratoriyasidir. Uchastka o‘quvchilarga mehnat tarbiyasini berishning poydevoridir. Bu joyda o‘quvchilarni agronomik savodga o‘rgatiladi.
O‘quv tajriba uchastkasidagi ishlar operatsion va predmetli sistemada tashkil etiladi. Operatsion sistemada o‘quvchilar ishni o‘qituvchi ko‘rsatmasi bo‘yicha butun sinf jamoasi bilan bajaradilar.
Predmetli sistemada o‘quvchilarning guruhlari o‘zlari tanlagan mavzular bo‘yicha yerni ekishga tayyorlashdan to hosilni yig‘ib olguncha bo‘lgan ishlarni mustaqil bajaradilar. Bunday ishlarni bajarish natijasida o‘quvchilar reja bo‘yicha ish yuritish, hisoblash, o‘simliklarni tanish, farqlash, o‘simliklar hayoti uchun zarur sharoitlarni yaratish, o‘simliklarni ko‘paytirish va sifatini baholash, rasmiylashtirish kabi o‘quv ko‘nikmalar hosil qilishadi.
Uchastkada bajarilgan ishlar natijalarini o‘quvchilar kundaliklariga muntazam yozib boradilar. Gerbariy va kolleksiyalarda, fotosuratlarda natijalar qayd etib boriladi.
Uchastkada turli mavzularda kuzatish, tajribalar olib boraladi. Masalan: «Urug‘ni turli chuqurlikka ekishning unib chiqishiga ta`siri», «Organik o‘g‘itlarni g‘o‘zaning o‘sishi va rivojlanishiga ta`siri», «Chilpishning paxta hosildorligiga ta`siri» kabilar shular jumlasidandir.
Uchastkada tajribalar o‘tkazish uchun quyidagilarga amal qilish zarur.
Tajriba maydonchasi rejasi tuzilib, unda paykallarning joylanishi, kattaligi, tartib raqami, ayrim ob`yektlardan uzoqligi ko‘rsatiladi. Paykallar 2-10 m 2 to‘g‘ri burchakli tekis bo‘lishi lozim. Uchastka paykallarga ajratiladi. Paykallar oldiga unda ekilgan o‘simliklar, tajriba mavzusi haqida ma`lumot taxtachaga yozib qo‘yiladi.
Paykallar atrofidan 0,25-0,5 m kenglikda xuddi shu o‘simliklardan bo‘lgan himoya qatori ajratiladi. Turli sabablarga ko‘ra paykallardagi o‘simliklar zararlanganida himoya qatoridagi o‘simliklardan zararlangan o‘simliklar soni tiklanib, hosil miqdorini to‘g‘ri belgilashda foydalaniladi.
Tajribalar kontrol va tajriba paykallarida o‘tkaziladi.
4. O‘simliklar o‘sishi va rivojlanishi davrida har 10 kunda tajriba va kontrol paykallaridagi o‘simliklar tekshirilib, o‘lchash ishlari natijalari kundalikka yozib boriladi.
O‘quv-tajriba uchastkasida zoologiya, umumiy
biologiya fanlaridan kuzatish tajribalari ham olib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
