O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

         
          Mavzuga oid adabiyotlar:  
1.  Xalq  pedagogikasi-inson  kamolotining  asosi.  T.  1-5  kitoblar 
1992 y. 
   2. M.Ochilov «O’qituvchi odobi», Toshkent. O’qituvchi 1975-yil 
   3. Mirtursunov «Xalq pedagogikasi» Toshkent 1968-yil 
 
 
 

---

31 
 
 
II BOB  XALQ PEDAGOGIKASIDA YOSHLARNI 
OILAVIY HAYOTGA TAYYORLASH 
 
2.1.  XALQ PEDAGOGIKASIDA OILA VA OILAVIY 
TARBIYANING AKS ETISHI 
 
1. Oilada milliy va umuminsoniy qadriyatlar. 
2. Xalq pedagogikasida oila obrazi.  
3. Sevgi va oilaviy munosabatlar. 
4. Bola tarbiyasida oilaning muhim ahamiyat kasb etishi.  
5. Ota-ona  tarbiyachi  sifatida.  Oilada  buvilar  va  buvalarning 
tarbiyadagi o’rni.  
 
          Tayanch  so‘zlar:  Oila,  oila  tarbiyasi,  tarixiy  tajriba,  hamkorlik, 
ma’naviy-axloqiy  tarbiya,  insoniy  fazilatlar,  milliy  xususiyatlar,  oilaviy 
an’analar,  urf-odatlar,  xalqning  ruhiyati,    turmush  tarzidir,  xalq 
donishmandligi, ijtimoiy rivojlanish, ijtimoiy institut. 
  O`zbek  oilalari  asrlar  davomida  mustahkam,  ahil  jamoa 
ma’naviyat  va  tarbiya  o`chog‘i  bo`lib  kelgan.  Oiladagi  muhit  turmush 
qurish  borasidagi  an’analar  sog‘lom  ma’naviyatli  avlodni  tarbiyalashga 
xizmat qilgan. 
Ma’naviy,  barkamol  jismoniy  sog‘lom  farzandlarni  voyaga 
etkazishda  oilada  amalga  oshiriladigan  ahloq  odob  tarbiyasining  ham 
o`rni  benihoya  katta.  Oila  jamiyatning  eng  kichik  o`chog‘idir.  Bu 
muqaddas  dargohda  kelajak  kishisi  kamolga  etadi.  Keksalar  ko`pincha 
«Bug‘doy  eksang  bug‘doy  olasan,  arpa  eksang,  arpa  olasan»  deyiladi. 
SHuning 
uchun 
ham 
kelajagimiz 
bolalarga 
qanday 
tarbiya 
berayotganimizga,  ular  qalbini  qanday  tuyg‘ular,  qanday  orzular  bilan 
to`ldirayotganimizga bog‘liq. 
Kelajakni  qanday  bo`lishi  hozirgi  kunda  biz  tarbiyalayotgan 
yoshlarga bog‘liq. Bunday ulkan vazifani amalga oshiruvchi, moddiy va 
ma’naviy  boyliklarini  yaratuvchi  asos  oiladir.  Oila  jamiyatning 
boshlang‘ich ijtimoiy bo`g‘ini sifatida murakkab tarkibiga ega bo`lib, u 
o`z  faoliyatida  oila  a’zolarining  ehtiyoji  va  qobiliyati,  turli  faoliyatning 
maqsad  va  vazifalarigina  emas,  balki  tarbiyaviy  faoliyatni  ham  aks 
ettiradi. 
Oilaviy  tarbiya  metodikasi  uchun  eng  muhimi  uning  aloqador 

---

32 
 
tomonlarini,  ya’ni  tarbiyaviy  vazifalarini  bir  maromga  solish,  oilani 
o`ziga  xos  xususiyatlarini  va  mavjud  imkoniyatlarini  aniqlash  katta 
ahamiyat kasb etadi. 
Prezidentimiz Sh. Mirziyaev bu borada shunday deydi: “Har qaysi 
millatning  o‘ziga  xos  ma’naviyatini  shakllantirish  va  yuksaltirishda, 
hech  shubhasiz,  oilaning  o‘rni  va  ta’siri  beqiyosdir.  Chunki  insonning 
eng  sof  va  pokiza  tuyg‘ulari,  ilk  hayotiy  tushuncha  va  tasavvurlari 
birinchi  galda  oila  bag‘rida  shakllanadi.  Bolaning  harakterini,  tabiat  va 
dunyoqarashini  belgilaydigan  ma’naviy  mezon  va  qarashlar  –  yaxshilik 
va  ezgulik,  oliyjanoblik  va  me’hr-oqibat,  or-nomus  va  andisha  kabi 
muqaddas  tushunchalarning  poydevori  oila  sharoitida  qaror  topishi 
tabiiydir”
2
. 
Oilaviy  tarbiyaning  o`ziga  xosligi  shundaki,  u  bolalarga  ota-
onalarning  ota-onalik,  qon-qarindoshlik  xislatlarini  o‘zatib,  shaxsning 
umumiy  va  xissiy  rivojlanishnigina  ta’minlab  qolmay,  balki  shaxsning 
mavjud imkoniyatlarini va ahloqiy kamolotini o`stiradi. 
Xalq  pedagogikasida  asosiy  e’tibor  oila  tarbiyasida  ota-onalarning, 
ustoz-murabbiylarning faol darajasiga qaratilgan. 
Bola  tarbiyasi  oilaning  insonni  bunyod  etuvchi  tabiiy  va  ijtimoiy 
mohiyati bilan o‘zviy bog‘liqdir. 
Bola  oilada,  maktabda,  ota-onalar  bilan  munosabatda,  jamoat 
joylarida,  katta  yoshdagilar,  o`rtoqlari  bilan  muloqotda  tajriba  orttirib 
boradi. 
O`zbek oilalarida bolalarga tarbiya berishda ota-onaning namunasi, 
ularning  mehnatsevarligi  oilaviy  ishlarga  javobgarligi,  ish  yuritishi, 
o`g‘il  bolalarga  nisbatan  otaning,  qizlarga  esa  onaning  ustozlik, 
rahnamolik ishlari asosiy o`rinni egallaydi. 
Oilada 
bolalarni 
tarbiyalash 
o`zining 
bir 
qancha 
milliy 
xususiyatlariga  ega.  Ular  xalqning  shakllangan  oilaviy  an’analari,  urf-
odatlari, xalqning ruhiyati, hayoti va turmush tarzidir. 
Barkamol inson tarbiyasida oila jamiyat bilan yaxlit birlikni tashqil 
etadi,  bu  esa  hozirgi  kunimiz  uchun  xos  xususiyatlardan  biridir. 
Ayniqsa,  ota-onalar  va  jamiyat  a’zolarining  mehnat  faoliyatlari 
harakteri,  er  va  ayolning  teng  huquqligi,  o`zaro  hurmat  farzandlarni 
e’zozlash,  hurmatlash,  ijtimoiy  va  fuqarolik  e’tiqodi,  oilaviy  madaniy 
hayotning  mavjudligi  va  o`sayotganligi  o`zbek  oilalariga  xos  fazilat