O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti musiqa ta’limi yo’nalishi

1.  Musiqa  ta’limi  va  tarbiyasida  tizimlilik,  ilmiylik  va  davomiylik 

printsipi. 

Musiqa ta’limi va tarbiyasida tizimlilik, ilmiylik va davomiylik  printsipi har 

bir  mashg’ulotlarda    o’zining  tuzilishi  va  mazmuni  bilan  ilmiy  asosda  tashkil 

topishi  lozim.  Musiqa  haqidagi  bilimlar  doyrasi,  musiqa    ta’limi  va  tarbiyasining 

asosiy  omilidir.  Unda  insoniyat  yaratgan  musiqaga    oid  qoidalar,  xulosalar, 

umumlashgan musiqiy tajribalar o’z aksini topgan. 

Ularni  o’zlashtirish  –  musiqa  amaliyoti  yo’lida  bilim  va  ko’nikmalar  hosil 

qilish  demakdir.  Mashg’ulotlar  (darslar)  jarayonida  o’quv  materiallarini 

bolalarning bilim tajribasiga mosligi, bolalar ovozining rivojlanish  qonuniyatlarini 

hisobga  olish,  nota  qonuniyatlarini  to’g’ri  o’rgatish,asoslarini  bolalarning  fikriy 

qobiliyatiga  mos  ravishda  tahlil  etish    mashg’ulotlarining  ilmiylik  printsiplarini 

tashkil  etadi.  Ilmiylikni,  tizimliliksiz  amalga  oshirish  qiyin.  Mashg’ulot  (dars) 

larning barcha o’quv  faoliyatini hamda keyingi mashg’ulot (dars) larning o’zaro 

mantiqiy  bog’lanishi    tizimlilik  asosini  tashkil  etadi.  Kuylash  va  tinglash  uchun 

asarlarni  bilim    va  malaka  darajasiga  ko’tarib,  soddadan  murakkabga, 

noma’lumdan    ma’lumga    qarab  o’zlashtirib  borish  printsiplari  muayyan  tartibga 

mos bo’lib, tizimlilik  demakdir. Mashg’ulotlarning har bir faoliyati o’z navbatida, 

---

 

20 

har  bir  mashg’ulot,    darslarning  mantiqiy  davomi  bo’lib,  pedagogik  maqsadlarni 

tobora amalga  oshirishi davomiylik printsipi demakdir. 

Musiqa darslarida musiqiy bilimlarni o’zlashtirish mukammal o’ylangan  va 

asoslangan  tizim  bo’yicha  o’tilishi  o’ta  muhim  ahamiyatga  ega.  Beriladigan 

bilimlar  soddadan  murakkabga  qarab  yo’naltirilgan  bo’lmog’i  darkor.  Ushbu 

printsipning buzilishi bolalarning o’quv materialini o’zlashtirishlariga  salbiy ta’sir 

ko’rsatadi,  ularning  musiqa  madaniyati  mashg’ulot  (dars)lariga  bo’lgan 

qiziqishlarini  so’ndiradi.  Musiqiy  bilimlarni  tushuntirishda    musiqa  rahbari 

(o’qituvchisi), avvalo, o’tilgan mavzularga tayanmog’i  lozim. 

Musiqa  savodi,  jumladan,  musiqiy  bilimlarni  o’zlashtirish  jarayonida 

beriladigan  bilimlar  aniq  tizimga  solingan  bo’lmog’i  kerak.  Yangi  tushuncha  va 

bilimlar  avval  o’zlashtirilgan  bilimlarga  asoslangan  bo’lishi,  asta-sekin 

kengaytirilib va chuqurlashtirib borilishi lozim. 

« ... oddiydan murakkabga va chuqurroqqa qarab borgan holda o’z didimizni 

mumtoz  musiqaning  eng  yaxshi  namunalari,  zamonaviy  kompozitorlarning  eng 

yaxshi asarlari asosida tarbiyalashimiz kerak» (D. Shostakovich). 

“Musiqa madaniyati” darslarini tizimlilikka asoslangan holda tashkil  etish, 

musiqiy bilimlarni o’zlashtirish va ko’nikma-malakalarni  shakllantirish jarayonida 

bolalarda  o’zlariga  ishonch  paydo  qiladi,  ruhlarini  ko’taradi  va  musiqa 

mashg’ulotlarlariga bo’lgan qiziqishlarini orttiradi. 

Tizimlilik buzilsa, bolalar tez charchaydilar, mashg’ulotlarga nisbatan diqqat 

va  qiziqishlari  bo’shashib  boradi,  mashg’ulotlar  materialini  o’zlashtirish  pasayib 

ketadi. 

Ta’limda  izchillikka  rioya  qilish  lozim,  toki  bugun  olingan  bilimlar 

kechagisini  mustahkamlasin,  ertaga  o’rganiladiganiga  zamin  yaratsin.  Shu 

ma’noda  barcha  sinflarda  musiqiy  bilimlarni  berish  tizimi  (mazmuni)ning    tahlil 

qilish hamda uni tartibga solish katta ahamiyatga ega.