О`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti transport va logistika fakulteti «hayot faoliyati xavfsizligi»

Ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar ko‘pik hosil qilgichlarning suvli eritmalari yong‘in o‘chirish moddasi bo‘lib hisoblanadi. Ko‘pikning hosil bo‘lishi yong‘in o‘chirgichlarning jamlanmasiga kiruvchi ko‘pik generatorlarida amalga oshiriladi. Yong‘in o‘chirish amaliyotida qo‘llaniladigan ko‘piklarning hamma turlari, shartli ravishda, izolyatsiyalovchi yong‘in o‘chiruvchi vositalar toifasiga kiritiladi. Ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar ishqor metallar va moddalar, havo kirishi mumkin bo‘lmagan joylardagi yong‘inlar hamda kuchlanish ostidagi elektr moslamalardan tashqari, qattiq modda va materiallar, yengil alangalanuvchi suyuqliklar hamda yonuvchi suyuqliklarni o‘chirishda qo‘llaniladi.
Kuchlanish ostidagi elektr moslamalarni ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar bilan o‘chirish taqiqlanadi.
Ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar kimyoviy-ko‘pikli va havo-ko‘piklilarga bo‘linadi.
Kimyoviy-ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar kuchlanish ostidagi elektr moslamalari va ishqor materiallardan tashqari, qattiq materiallarni hamda 1 metr kvadratgacha bo‘lgan turli xil yonuvchi suyuqliklarni o‘chirishda qo‘llaniladi.
Havo-ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar ishqor va yer ishqor elementlaridan tashqari, turli xil modda va materiallarni o‘chirishda qo‘llaniladi.
Havo-ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar yuqori kuchlanish ostidagi moslamalar, kuchli isitilgan yoki eritilgan moddalar, xamda suv bilan kimyoviy reaksiyaga kirishadigan moddalarni o‘chirish taqiqlanadi.
Havo-ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlarning ishlash prinsipi ishchi gaz (havo, uglekislotali gaz, azot) yordamida vujudga keladigan ortiqcha bosim ta’siri natijasida yong‘in o‘chirish tarkibi (ko‘pik hosil qiluvchi modda eritmasi)ni siqib chiqarishiga asoslangan.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlar yong‘in o‘chirish moddasi kukun tarkibidan tashkil topgan. Yong‘inlarni kukunli tarkiblar bilan o‘chirish mexanizmi bir qator omillar bilan belgilab berilgan. U yonuvchan muhitni, kukunni qismlarga ajralishning gazsimon mahsulotlari bilan aralashuviga, yonish zonalarining sovutilishiga asoslangan.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlar kuchlanish ostidagi yonayotgan 1000 V gacha bo‘lgan moslamalar, plastmassa, kraska, lak, yonuvchi va yengil alangalanuvchi suyuqliklarni o‘chirish uchun mo‘ljallangan.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlar ЛВСЕ, ВСЕ yoki Д sinifdagi yong‘inlarni o‘chirish uchun mo‘ljallangan. Kukunli yong‘in o‘chirgichlar transportda, sanoatda va maishiy xizmat uylarida qo‘llaniladi. Saqlash xarorat diapazoni -35^oC dan +50^oC gacha.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlar ichida o‘rnatilgan bosimli maanba va siqilgan bosim bilan farqlanadi.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlarning ishlash prinsipi yordamida ichida o‘rnatilgan bosimli maanba orqali vujudga keladigan gazlar (uglekislotali gaz, azot)ni ortiqcha bosimi ostida yong‘in o‘chirish tarkibini siqib chiqarishga asoslangan.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlardan kukun tushishi oqibatida ishdan chiqadigan (har xil turdagi elektr uskunalari, kollektor turdagi elektr mashinalar va h.k) qurulmalarni himoyalash uchun tavsiya etilmaydi. Kukunli yong‘in o‘chirgichlarni ishlatish jarayonida yuqori changlanishi oqibatida, evakuatsiya yo‘llari va yong‘in o‘chog‘i keskin ko‘rinishi yomonlashishi hamda kukunni nafas olish organlariga ta’sirini inobatga olgan holda (40 m³) dan kam bo‘lmagan kichik hajmli xonalarda ishlatish tavsiya etilmaydi.
Kukunli yong‘in o‘chirgichlar uzoq vaqt davomida saqlansa yopishib qolish hamda yong‘in o‘chirgichlar ichidagi siqilgan gaz bosimi pasayishi uning kamchiliklaridan biri.