O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiyasi
. Kasallik manbai bemor va bakteriya tashuvchilar 
xisoblanadi. Xavo-tomchi yo‗llari bilan tarqaladi. Mikrobni tarqatuvchi asosiy 
manbai bakteriya tashuvchilardir. Ularda kasallik alomatlari bo‗lmagani tufayli 
juda ko‗pchilik odam bilan muloqotda bo‗ladilar va mikrobni yuqtiradilar. 
Meningokokkli nazofaringit bilan og‗rigan bemorlar ham kasallik tarqalishida 
muhim o‗rin tutadilar. Ularga nisbatan meningokokkli meningit bilan og‗rigan 
bemorlardan atrofga meningokokklar juda ko‗plab tarqaladi. Lekin bu toifa 
bemorlarda kasallik og‗ir o‗tgani sababli shifoxonaga erta yotqiziladi va 
epidemiologik ahamiyati keskin kamayadi. 
Kasallik qish va bahor fasllarida ko‗proq uchraydi- aholi zich yashaydigan va 
havo namligi yuqori bo‗lgan sharoit meningokokkli infeksiyalar tarqalishi uchun 
qulay xisoblanadi. Shu sababli shaxarlarda kasallik tarqalishi ko‗proq kuzatiladi. 
Kasallikka hamma yoshdagilar beriluvchan, ammo yosh jixatidan ko‗proq bolalar 
orasida ko‗p qayd etiladi. Epidemiya davrida o‗smirlar va yoshlar orasida ko‗p 
uchraydi. Kasallikdan so‗ng mustahkam uzoq saqlanuvchi immunitet hosil bo‗ladi. 
Patogenezi.
Meningokokk burun, halqum shilliq pardasi orqali organizmga 
kiradi. Meningokokk yuqqanlarning 20-30 foizida rinofaringit boshlanib, u qisqa 
muddatli 2-3 kun davom etuvchi yengil intoksikatsiya bilan namoyon bo‗ladi. 
Ba‘zan meningokokklar shilliq pardadagi mahalliy to‘siqlardan osongina o‗tib, 
limfa va qon orqali butun organizmga tarqaladi va shunday qilib umumiylashgan, 
tarqoq infeksion jarayon, ya‘ni meningokokk bakteriemiyasi (septitsemiya) 

---

162 
boshlanishiga sabab bo‗ladi. Qonda meningokkoklar parchalanishidan hosil 
bo‗lgan endotoksinlar organizmda kuchli intoksikatsiyani keltirib chiqaradi. 
Meningokokk septitsemiyasida bemorning ahvoli og‗ir bo‗ladi, teri, qo‗l-oyoq 
bo‗g‗imlari va ko‗zning qon tomir pardasiga qon quyiladi. Kasallikning bunday 
xilini meningokokksemiya (meningokokk infeksiyaning meningitsiz o‗tadigan xili) 
deb yuritiladi. 
Ko‗pincha meningokokklar gematoensefalitik to‗siqni yengib o‗tib, bosh 
miyaning yumshoq pardasini zararlaydi, bunda meningit rivojlanadi. 
Demak, meningokokkli meningit bu kasallikning bir ko‗rinishidir. 
Yallig‗lanish jarayoni boshqa qo‗shni to‗qimalarga (bosh miya, orqa miya, 
ependimaga) ham o‗tadigan bo‗lsa, kasallikning boshqa klinik formalari 
(meningoensefalit, mielit, ependimatit belgilari) paydo bo‗ladi.