O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

terminal bosqich
oddiy so‗z bilan aytganda, bemor 
o‗lim to‗shagida yotadi. Ahvoli o‗ta og‗ir, ozib ketgan, vaqti-vaqti bilan tana 
xarorati ko‗tarilib turadi, ongi buzilgan. Qonda gemoglobin miqdori normaning 
50% dan oz. OIVga qarshi antitelolar kamaygan, aksincha, viruslar soni oshgan, 
limfotsitlar soni o‗ta past, qo‗llanilayotgan davo natija bermaydi. Bemor ahvoli 
kun sayin og‗irlashib, o‗lim bilan tugaydi. 
OIV infeksiyasi klinik kechishining yoritilishini yakunlab, quyidagilarni 
eslatib o‗tish kerak: hastalikning birinchi bosqichida o‗ziga hos, aniq, ishonarli 
belgilar yo‗q. Shuning uchun kasallikni o‗z vaqtida (erta) tashxislash uchun xar bir 
shifokor, mutaxassisligidan qat‘iy nazar, shu hastalikka nisbatan xushyor bo‗lishi 
zarur.

---

288 
Chunonchi, hastalik besoqolbozlar, fohishalar, giyohvandlardan tashqari, 
boshqalarda ham uchrashi va klinik belgilari o‗ta xilma-xil bo‗lishini esdan 
chiqarmasliklari zarur. Gumon tug‗ilishi bilan darhol tahliliy tekshirish o‗tkazish 
kerak.
V.F.Uchaykin 
(2007 
y.) 
chaqaloklarda 
OIV-infeksiyasini 
quyidagi
bosqichlarini ajratdi: 
- 
subklinik 
- limfoadenopatik 
- 
chegaralangan
opportunistik infeksiyalar bosqichi 
- 
tarqalgan
opportunistik infeksiyalar bosqichi 
 
Subklinik 
bosqichda
OIV infeksiyasi klinik belgilari bo‗lmaydi. 
Limfoadenopatik bosqichda ko‗prok ensa, jag‗ osti, qo‗ltiq osti, kam hollarda chov 
sohasi limfa tuganlarini doimiy kattalashishi bilan namoyon bo‗ladi. Bu guruh 
limfa tugunlari 1,5-2 sm, ba‘zida 2,5 sm gacha kattalashib, yumshoq 
konsistensiyalik, og‗riqsiz, xarakatli bo‗ladi. Limfa tuganlari tomonidan yaqqol 
namoyon bo‗lgan o‗zgarish bolalarda OIV infeksiyasini eng asosiy belgilaridan 
biri deyish mumkin. Kam hollarda jigar va taloq kattalashadi, ba‘zida zaharlanish 
(intoksikatsiya) belgilari, bo‗shashish, ishtahani pasayishi, yuqori bo‗lmagan 
istima kuzatiladi. Kamdan-kam holatlarda o‗tib ketuvchi piodermiya, gerpetik 
toshma, terlashni kuchayishi, ichni buzilishi, tana vaznini kamayishi kuzatiladi.
Chegaralangan opportunistik infeksiya davrida uncha kuchli bo‗lmagan 
intoksikatsiya belgilari, psixomotor va fizik o‗sishdan orqada qolish kuzatilishi 
mumkin. Bolalar kam xarakatchan bo‗ladi. Teri qoplamlari quruqshagan kulrang, 
yuzida va tanada katta yallig‗langan piodermik o‗chog‗lar paydo bo‗ladi. Hamma 
bolalarda og‗izda sut oqarishi belgisi namoyon bo‗ladi, ba‘zida gerpetik toshmalar, 
ichni buzilishi, tana massasini 10-20% ga kamligi aniqlanadi. Bolalar kuzatilganda 
xansirash, doimiy yo‗tal, lab – burun uchburchagini ko‗karishi, qorin oldi devori 
vena tomirlarini kengayishi aniqlanishi mumkin. O‗pka perkussiyasida timpanit, 
auskultatsiyada ko‗p miqdorda xar xil kattalikdagi nam xirillashlar. Hamma 

---

289 
bolalarda jigar va taloq kattalashadi, lekin funksional holati buzilmaydi. Limfa 
tugunlari hammada kattalashadi. Ammo opportunistik infeksiyalarga qarshi davo 
o‗tkazilganda kasallik belgilari yo‗qoladi va bolalarni ahvoli yaxshilanadi. 
Tarqalgan opportunistik infeksiya bosqichiga o‗tganda tarqalgan kandidoz va 
sitomegaliyani belgilari namoyon bo‗ladi, shu bilan birga tana vazni kamayadi, 
davoga samara bermaydigan davomiy ich o‗tish, o‗pkadagi o‗zgarishlarni 
kuchayishi, turg‗un gerpetik toshmalar, ko‗plab yiringli o‗chog‗lar va 
ensofalopatiyani kuchayishi kuzatiladi. Bu davrda simptomatik davo samarasiz, 
faqat OIV infeksiyasiga qarshi maxsus davo vaqtinchalik holatni yaxshilaydi.