O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Profilaktikasi. 
Kemiruvchi hayvonlar o‗lat mikroblarining asosiy rezervuari 
ekanligini yuqorida aytib o‗tgan edik. Shuning uchun kemiruvchi hayvonlar 
ko‗payib ketishiga qarshi tegishli choralar amalga oshiriladi. Shu bilan bir qatorda, 
o‗latning ma‘lum endemik o‗choqlarida o‗lat epizootiyasi paydo bo‗lishiga yo‗l 

---

252 
qo‗ymaslik choralari ko‗riladi. O‗latning tabiiy o‗choqlarini yo‗qotish uchun 
kemiruvchilarning inlariga zaharli moddalar sepiladi. O‗lat tashxisi aniqlangach, 
bemor darhol kasalxonaga yotqiziladi, bemor yashagan joyda dezinfeksiya, 
dezinseksiya, deratizatsiya o‗tkazilib, bu joyda 6 kun muddatga karantin e‘lon 
qilinadi. Bemorga yaqin yurgan odamlar 6 kun davomida vrach nazoratida bo‗ladi, 
xar kuni 3 marta ularning xarorati o‗lchanib turiladi. Ehtiyot shart yuzasidan ularga 
streptomitsin tayinlanadi. O‗lat o‗chog‗ida ishlaydigan tibbiy xodimlar shaxsiy 
profilaktika qoidalariga rioya qilishlari kerak, ular albatta o‗latga qarshi maxsus 
kiyim-bosh kiyib ishlashlari zarur. Biror kishi o‗lat bilan kasallansa, yoki o‗lat 
epizootiyasi boshlanib qolgudek bo‗lsa, o‗sha joyda yashaydigan aholining 
hammasi (2 yoshli bolalardan boshlab) o‗latga qarshi emlanadi. O‗lat vaksinasi teri 
ostiga, teri orasiga in‘eksiya qilinadi. Vaksina qilingach, bir haftadan so‗ng 
immunitet paydo bo‗ladi. Immunitet bir yilgacha saqlanadi. 
Dengiz portlarida, aeroportlarda va temir yo‗l stansiyalarida o‗latga qarshi 
ko‗riladigan profilaktik choralar xalqaro meditsina sanitariya qoidalari haqidagi 
maxsus hujjatlarda ko‗rsatilgan. Bunda o‗lat gumon qilinganda bemorni 
kasalxonaga yotqizish va o‗latga qarshi emlash, dezinfeksiya, dezinseksiya va 
deratizatsiya choralarini ko‗rish ko‗zda tutilgan. 
10-bob. TERI JAROHATLARI INFEKSIYALARI. 
KUYDIRGI (SIBIR YARASI) 
 
Kuydirgi – terida o‗ziga hos yara paydo bo‗lishi, ba‘zida sepsis yoki o‗pka va 
ichaklarning zararlanishi, hamda kuchli intoksikatsiya bilan kechadigan zoonoz 
yuqumli kasallik. 
Kuydirgi qadim zamonlardan qishloq xo‗jaligi hayvonlari va insoniyatga katta 
talofat yetkazib kelgan. 1778-1789 yillarda Sibirda tez-tez uchrab turadigan 
kasallik bo‗lib, epizootiya davrida rus olimi S.S.Andreevskiy kasallikni 
xayvonlardan o‗ziga yuqtirib o‗rgandi va uni "Sibir yarasi" deb atashini tavsiya 
etdi. 

---

253 
Etiologiyasi.
Kuydirgini qo‗zg‗atuvchi mikrob Bac. Anthracis ni 1849-1850 
yilda Brauellomlar aniqlagan. U yirik xarakatsiz, grammusbat aerob bakteriyadir. 
O‗zidan kuchli ekzotoksin ajratib chiqaradi. Toksin 3 ta faktordan iborat bo‗lib, 
yallig‗lanish, shishni hosil bo‗lishi va fagotsitozni pasaytiradi. Anilin bo‗yoqlari 
bilan yaxshi bo‗yaladi, oddiy ozuqa-go‗shtli pepton moddalarda ko‗payadi. Tashqi 
muhitda spora hosil qiladi, sporalar bir necha yillargacha saqlanib qolishi mumkin. 
Kuydirgi sporalari quritishga, dezinfeksiyalovchi moddalar ta‘siriga chidamli, 
qaynatilganda 5 minutda o‘z xususiyatini saqlab qoladi, 70ºC
daraja qizdirilganda 
bir necha soatda nobud bo‗ladi. Tayoqchaning vegetativ turi esa yuqori xarorat va 
dezinfeksiyalovchi moddalar ta‘sirida bir necha daqiqa ichida halok bo‗ladi.