|
Immunitet.
Skarlatina
o‗tkazganlarda
β-gemolitik
streptokokkning A gruppasi uchun
umumiy bo‗lgan, kuchli antitoksin
immuniteti rivojlanadi. U bir
umrga saqlanib qoladi. Antimikrob
immunitet kuchsiz bo‗lib, kasallikni chaqirgan serotipgagina qarshi bo‗ladi, ya‘ni
tipospetsifik bo‗ladi.
Dastlabki 6 oylikgacha bo‗lgan bolalar skarlatina bilan og‗rib o‗tgan
onalaridan
o‗tgan transplatsentar immunitet hisobiga skarlatina bilan
og‗rimaydilar. β-gemolitik streptokokka qarshi antitoksik immunitet streptokokkli
boshqa kasalliklarni o‗tkazish oqibatida ham bo‗lishi mumkin («passiv
immunizatsiya»). Bola qonida antitoksik immunitetning yo‗qligi streptokokkning
hohlagan tipi skarlatinani chaqirish imkonini beradi.
Rasm. 27.Skarlatinada toshmalar, toshmalarni quyiklashishi (shaxsiy kuzatuv).
Bir paytning o‗zida antitoksik immunitet borligi bolani skarlatinadan
saqlaydi, ammo streptokokkli infeksiyaning boshqa turlari kelib chiqishi mumkin.
(angina, yolin va boshqalar).
Antibiotiklar, shu jumladan pensillinni erta qo‗llanishi streptokokkning
organizmda tezda yo‗qolishiga va buning natijasida antitoksik immunitet
shakllanishi susayishiga olib keladi, oqibatda kasallikning takrorlanish hollari
uchrab turadi.
183
Klinik manzarasi.
Skarlatinada yashirin davr o‗rtacha 2-7 kunni tashkil
qiladi. Bu davr bir necha soatgacha qisqarishi yoki 12 kungacha cho‗zilishi
mumkin. Kasallik xaroratning ko‗tarilishi bilan o‗tkir boshlanadi. Bola tomoq
og‗rig‗i, bosh og‗rig‗idan shikoyat qiladi, odatda bir marta qayt qiladi. Kasallik
boshlanganidan bir necha soat o‗tgach bemorning yuzi, tanasi, oyoq-qo‗llarida
mayda qizil nuqtasimon toshmalar toshadi. Bolani yuzida toshmalar yonoq
sohalariga toshib, og‗iz-burun uchburchagi bundan mustasno bo‗ladi. Bemorning
tashqi ko‗rinishi o‗ziga hos: ko‗zlari yaltiragan, ozgina shishgan, yonoqlari qip-
qizil, bir paytda og‗iz-burun uchburchagi oqargan va toshmasiz (N.F.Filatov
belgii). Terining tabiiy burmalarida, tananing 2 yonboshidan, ayniqsa qorinning
pastki qismlarida, qo‗l va oyoqlarining bukiluvchan satxlarida, qo‗ltiq ostida, chap
sohasida toshmalar ko‗proq toshadi. Bu sohalarda toshmalarning zichligi va
gemorragik to‗lishishi hisobiga to‗qqizil (qora) chiziqchalar hosil bo‗ladi (Pastia
belgii). Mayda nuqtasimon toshmalardan seroz yoki xira suyuqlik saqlovchi
pufakchalarni ham kuzatish mumkin. Og‗ir holatlarda toshmalar sianotik tus olib,
dermografizm sust bo‗ladi. Skarlatina uchun kapillyarlarning o‗tkazuvchanligi
ortishi hos bo‗lib, buni jgut qo‗yib aniqlasa bo‗ladi. Toshmalar 3 – 7 kun turgach,
hech qanday dog‗siz yo‗qolib ketadi. Toshmalar yo‗qolgach, 1-hafta oxiri, 2-hafta
boshlarida teri tulay boshlaydi. Tanada, quloq suprasida, bo‗ynida tulash
kepaksimon bo‗ladi. Miliar toshmalardan so‗ng tulash ko‗proq bo‗ladi. Skarlatina
uchun tovon va kaftda plastinkasimon tulash juda hos bo‗lib xisoblanadi. Hozirgi
zamonda tulash uncha aniq rivojlanmayapti.
Skarlatina uchun og‗iz bo‗shlig‗i, tomoqdagi o‗zgarishlar juda xarakterlidir.
Bodomcha bezlari, uning ravoqlari va kichik tilda qattiq tanglaygacha
o‗tmaydigan, chegaralangan yorkin giperemiya juda hos. Kasallikning birinchi
kunlari, ayrim bemorlarda tomoqda nuqtasimon enantemani ko‗rish mumkin. U
gemorragik tus olishi mumkin. Halqumdagi o‗zgarishlar shu qadar o‗ziga hoski,
ular hozirgi kunda ham N.F.Filatov iboralari bilan «tomoqdagi yong‗in», «olovli
angina» deb yuritiladi.
184
Rasm 28. Skarlatinada «malinasimon til»
Angina skarlatinada kataral, lakunar, follikulyar bo‗lishi mumkin, ammo eng
xarakterlisi nekrotik angina bo‗lishi
mumkin. Og‗irlik darajasiga qarab
yuzaki orolchasimon, yoki chuqur
ketib
bodomcha
bezlarini
to‗la
qoplagan bo‗lishi mumkin. Nekrozlar
bodomcha bezlaridan tashqari oldingi
ravoqlarga, tilchaga, burun va halqum
shilliq qavatlariga tarqalishi mumkin.
Nekrozlar
xira
kulrang
yoki
zangorisimon
ranglarda
bo‗lishi
mumkin. Ular sekinlik bilan 7-10 kun mobaynida yo‗qoladi. Kataral yoki
follikulyar angina 4-5 kun mobaynida o‗tib ketadi.
Halqumni shikastlanishiga mutanosib ravishda, bo‗yin limfa tugunlari
jarayoniga qo‗shiladilar. Ular qattiqlashib, og‗riqchan bo‗lib qoladilar. Dastavval
bo‗yin oldi tonzillyar limfa tugunlari shikastlanadi. Nekrozlar bilan o‗tadigan
hollarda limfa tugunlari atrofidagi butun kletchatkasi ham qo‗shilib periadenit va
hattoki adenoflegmona belgilari kelib chiqadi.
Tilda xarakterli o‗zgarishlar yuzaga keladi. Kasallik boshlanishda quruq,
kulrang karash bilan to‗la qoplangan bo‗ladi, 2-3 kundan boshlab til tozalana
boshlaydi va so‗rg‗ichlar shishgan qip-qizil holatga keladi va yaxshi yetilgan
malina mevasini eslatadi («malinasimon», «so‗rg‗ichli»,«skarlatinoz» til). Bu
belgi 3-5 kunlari yaqqol namoyon bo‗lib turadi. 2-3 hafta mobaynida qizilligi
kamaysada, so‗rg‗ichlari bo‗rtib turadi. Skarlatinada umumiy intoksikatsiya
belgilarining ko‗lami kasallikning og‗irligiga mos bo‗ladi. Asosan u xaroratning
ko‗tarilishi, holsizlik, bosh og‗rig‗i, qayt qilishning takrorlanishi bilan namoyon
bo‗ladi. Og‗ir hollarda xarorat 40
0
C ga yetadi, kuchli bosh og‗rig‗i, ko‗p marta
qayt qilish, bo‗shashish, boshqa hollarda qo‗zg‗alish, aljirash, tutqanoq tutish
185
meningial belgilar bilan o‗tadi. Zamonaviy skarlatina ko‗p hollarda intoksikatsiya
belgilarisiz, normal xarorat bilan
o‗tadi.
Kasallikni boshlanishida qon
tomirlar tizimidagi o‗zgarishlar
simpatik innervatsiya tonusining
oshuvi
bilan
izohlanadi.
U
taxikardiya, qon bosimining oshuvi
bilan o‗tib, simpatikus faza deb
baholanadi.
4-5
kun
o‗tgach
parasimpatik asab tizimini tonusi
osha boradi va bradikardiya, qon
bosimining
pasayishi,
yurak
tonlarining bo‘g‗iqligi bilan namoyon bo‗ladi (parasimpatikus faza). Bu davrda
yurak nisbiy chegaralarining bir oz kattalashuvi, 1-ton bo‗g‗ilishi, sistolik shovqin
kuzatilishi mumkin. EKGda sinus aritmiyasi va bradikardiyasi kuzatiladi. Ushbu
o‗zgarishlar «infeksion yurak» deb iboralanadi, ularning negizida asosan
ekstrakardial ta‘sirlar yotadi (A.A.Koltipin, D. Lebedev).
Rasm.29 Skarlatinada teri dermografizimini kuchayishi (shaxsiy kuzatuv).
Yurak qon tomiri tomonidan o‗zgarishlar 2-4 hafta saqlanib, asoratsiz
yo‗qolib ketadi.
Skarlatina uchun oq dermogrofizm hos bo‗lib, kasallik boshida cho‗zilgan-
yashirin (10 – 12) va qisqa (1 – 1,5) aniq davri ko‗riladi. Keyinchalik yashirin davr
qisqarib, aniq davr yaqqollanadi. Periferik qonda neytrofil leykotsitoz va EChT ni
ortishi kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
