O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

2. Razvyortkalar va ularning turlari. 

---

78-rasm.
Yaxlit silindrik razvyortka: 
79-rasm.
Silindriksimon kengayuvchi razvyortka. 
80-rasm. 
Silindriksimon xarakatlanuvchi razvyortka. 

---

81-rasm.
Konussimon, xar-xil konusli teshiklarga ishlov beruvchi razvyortka: 
Silindrsimon kengayuvchi dastak razvyortkalari teshiklarga oxirgi ishlov berishda 
qo’llanilib, uning diametri D=6-50 mm. razvyortkani konstruktsiyasini ko’ramiz. 
1.Tanasi. 2. Teshik. 3. Rezba. 4. Teshikning konus qismi. 5. Soqqa. 
Vint buralganda soqqa 5 teshik. Teshik devoriga nisbatan xarakatlanib uni ken-
gaytiradi. Natijada razvyortka diametrining o’rta qismi kengayadi. Dia-metrni 
kengayish imkoniyati quyidagicha bo’ladi. D=6-10 mm lik bo’lgan razvyort-
kalar uchun 0,15ga, D=30-50 mm lik razvyortkalar uchun 0,50 ga. Ular quyidagi-
larga bo’linadi. Doimiy va o’rna-tiluvchi. Razvzyortkalar o’z navbatida dia-
metrining o’lchamiga qarab yaxlit yoki qo’ndiruvchi bo’lishi mumkun. Doimiy 
yaxlit razvyortkalar.Ular quyidagi turlarga bo’linadi: 
Silindrsimon tsilindrik va konuslik quyruq qismli bo’ladi. 
82-rasm.
Doimiy yaxlit razvyortka: 
Konussimon konus rasmini teshiklarga ishlov beruvchi, doimiy qo’ndiruvchi 
razvyortkalar. 

---

83-rasm.
Doimiy qo’ndiruvchi razvyortka: 
Ular silindriksimon va konussisimon bo’lib, tashqi diametri 25 mm dan yuqori 
bo’lganda qo’ndiruvchi qilib tayyorlashga ruxsat beriladi. Qo’ndiruvchi 
azvyortkalar tayyorlanishi jixatidan va qimmatbaho asbobsozlik materiallarini 
tejashga imkon yaaratadi. Shunig uchun ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi. 
Qo’ndirib o’rnatiluvchi razvyortkalar birlamchi kesuvchi pichoqli va qo’zg’aluvchi 
bo’ladi. Ular asosan apravkalarga o’rnatilib, katta teshiklarga ishlov berishda 
qo’llaniladi. 
Teshiklarga ishlov beruvchi aralash asboblar. Bir xil diametrik yoki o’qdosh 
pog’onali teshiklar-ga ishlov berishda aralash asboblardan foydalanila-di. Ularga
quyidagilar kiradi. Pog’onali parmalar, zenkerlar, razvyortkalar kirib ular asosan 
parmalash , rivoloverik, kengaytiruvchi, agregatli hamda tokarlik avtomatlarida 
qo’llaniladi. Operatsiya va o’tilshlarning birdaniga ishlov beri-lishi natijasida 
maplum darajada mashina va yordamchi vaqtda qisqarib, natijada samaradorlik 
oshadi. Aralash asboblar bilan o’qdosh teshiklarga ishlov berilganda 
o’qdoshlikdagi chetlanish yo’qotilib, natijada tarest yuzalari bo’yicha 
o’lchamlarning aniq-ligi oshiriladi. Lekin aralash asboblar o’zining tu-zilishi 
bo’yicha ancha murakkab bo’lib uning tayyorlanish tan narxi qiymatga tushadi. 
SHuing uchun ular asosan ko’p seriyali va yalpi ishlab chiqarish korxonalarida 
qo’llaniladi. Aralash asboblar quyidagi turlarga bo’-linadi. Bir hil ko’rinishda va 
xar - hil ko’rinishda. Bir hil ko’rinishdagi quyidagilar kiradi: parma-parma, 
zenker-zenker, razvyortka va xokozolar. Xar-hil ko’rinishdagi esa parma-zenker, 
zenker razvyortka yoki parma-zenker-razvyortkalar kiradi. Ularning geometrik 
elementlari va parametrlari bir xil ko’rinishdagi standart asboblarining gieometrik 
elementlari va parametrlariga mos ravishda qabul qilinadi.